1-1– مقدمه

پیشرفت تحصیلی[1] دانش آموزان، یکی از شاخص های مهم در ارزیابی آموزش و پرورش است و تمام کوشش ها و کشش های این نظام، در واقع برای پوشاندن جامه عمل به این امر است. به عبارتی، جامعه و به طور ویژه آموزش و پرورش، نسبت به سرنوشت فرد، رشد و تکامل موفقیت آمیز وی و جایگاه او در جامعه، علاقمند و نگران است و انتظار دارد فرد در جوانب گوناگون اعم از ابعاد شناختی و کسب مهارت و توانایی و نیز در ابعاد شخصیتی، عاطفی و رفتاری، آن چنان که باید پیشرفت و تعالی یابد. از جمله عواملی که در دنیای امروز می‌تواند بر پیشرفت تحصیلی افراد تاثیرگذار باشد، سطح رشد اخلاقی است. رشد اخلاقی[2] فرایندی است که افراد از طریق آن به توانایی انطباق رفتار خود با معیارهای درست و نادرست دست پیدا می‌کنند (ربر و ربر[3]، 2001: 444). از آنجایی که دانش یک شخص درمورد آنچه که درست یا غلط، خوب یا بد است (اصول اخلاقی)، احتمالا دارای جنبه‌های شناختی کوتاه مدت (انتظارات، ارزیابی و اسنادها) و درازمدت (باورها و فرضیه‌ها) می‌باشد، آنها دائماً به‌وسیله مکانیسم‌های شناختی عالی‌تری (هشیار و اتوماتیک) بازبیین و کنترل می‌شوند که رفتار او (برای مثال پیشرفت تحصیلی) را تعیین می‌کند. در دنیای امروزی که باورها و ارزش‌ها در اثر پدیده جهانی شدن و پیشرفت‌های سریع در تکنولوژی، حمل و نقل و ارتباطات، به سرعت تغییر می‌کنند، انتظار می‌رود افرادی که در سطوح پایین رشد اخلاقی هستند، به طور مکرر در معرض تجربیات اضطراب و افسردگی قرار گیرند که این امر به نوبه خود بر سلامت روانی و در نتیجه شادکامی این افراد موثر خواهد بود. با توجه به اینکه شادکامی نیز یکی دیگر از عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی افراد است، می‌توان فرض کرد که شادکامی و پیشرفت تحصیلی این افراد در معرض تهدید باشد. درواقع در جامعه‌ای که کسب موفقیت تحصیلی به عنوان یک ارزش مثبت از سوی خانواده و جامعه تبلیغ می‌شود، سطحی از رشد اخلاق که فرد را پایبند به ارزش‌های اجتماعی کند، می‌تواند باعث تعهد او درمورد پیشرفت تحصیلی خودش نیز تلقی شود. با این همه، جای این پرسش باقی است که کدام سطوح از رشد اخلاقی، با پیشرفت تحصیلی همبستگی مثبت دارد؟ این تحقیق به دنبال بررسی رابطه رشد اخلاقی و شادکامی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر دبیرستانی منطقه 17 تهران می‌باشد.

 بیان مساله

پیشرفت تحصیلی به عنوان یک شاخص مهم پیشرفت نظام آموزشی است که به معنی موفقیت دانش آموزان در امر یادگیری مطالب درسی می باشد. پیشرفت تحصیلی از عوامل زیادی تاثیر می پذیرد که می توان آن را در دو دسته کلی عوامل مربوط به تفاوت های فردی و عوامل مربوط به نظام آموزشی مورد توجه قرار داد. به عبارت دیگر پیشرفت تحصیلی فرد هم به خصائص و ویژگی های شخصیتی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی و هم به کارکرد نظام آموزشی و تربیتی رسمی و غیررسمی کشور وابسته است. عوامل تاثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی از منظر تفاوت های فردی متعدد می باشند، از جمله این عوامل می توان به هوش و استعدادهای فردی، انگیزش، علاقه، محیط و… اشاره کرد (سلیمان نژاد و شهرآرای، 1380)..

شادکامی  نام اصطلاح علمی است که برای ارزیابی افراد از زندگی شان به کار برده می شود. افراد می توانند زندگی شان را به صورت قضاوت کلی (مانند رضامندی از زندگی یا احساس خرسندی) یا به صورت ارزیابی از حیطه های خاص زندگی شان (مانند ازدواج یا کار) یا احساسات هیجانی اخیر خود در رابطه با آنچه برای شان رخ داده (هیجانات خوشایند، که از ارزیابی های مثبت تجربیات فردی ناشی می شود و سطوح پایین احساسات ناخوشایند که از ارزیابی های منفی تجربیات فردی ناشی می شود) مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند ( داینر[4]، 2005: 280 به نقل از: تمنایی فر و همکاران، 1390). به نظر آرجیل مارتین و لو (1995)، سه جزء اصلی شادکامی عبارتند از: هیجان مثبت، رضایت از زندگی و نبود هیجانات منفی از جمله افسردگی و اضطراب. بنابراین شادکامی مفهومی است که چندین جزء اساسی دارد. نخست آنکه جزئی عاطفی و هیجانی دارد که باعث می شود فرد شادکام همواره از نظر خلقی شاد و خوشحال باشد. دوم آنکه جزئی اجتماعی دارد که گسترش روابط اجتماعی را به دنبال دارد. و سوم آنکه جزئی شناختی دارد که موجب می گردد فرد شادکام، نوعی تفکر و نوعی پردازش اطلاعات ویژه خود داشته باشد و وقایع روزمره را طوری تعبیر و تفسیر کند که خوشبینی وی را به دنبال داشته باشد (امیدیان، 1388: 105-104).

 

 

1-2- ضرورت و اهمیت انجام تحقیق

پیشرفت تحصیلی  دانش آموزان، یکی از شاخص های مهم در ارزیابی آموزش و پرورش است و تمام کوشش ها و کشش های این نظام، در واقع برای پوشاندن جامه عمل به این امر است. به عبارتی، جامعه و به طور ویژه آموزش و پرورش، نسبت به سرنوشت فرد، رشد و تکامل موفقیت آمیز وی و جایگاه او در جامعه، علاقمند و نگران است و انتظار دارد فرد در جوانب گوناگون اعم از ابعاد شناختی  و کسب مهارت و توانایی و نیز در ابعاد شخصیتی، عاطفی و رفتاری، آن چنان که باید پیشرفت و تعالی یابد (فراهانی، 1994 به نقل از: پاییزی و همکاران، 1386: 26).

با توجه به اینکه میزان پیشرفت و افت تحصیلی یکی از ملاک های کارایی نظام آموزشی است، کشف و بررسی متغیرهای تاثیرگذار بر عملکرد تحصیلی، به شناخت بهتر و پیش بینی متغیرهای موثر در نظام آموزشی می انجامد. بنابراین بررسی متغیرهایی که با پیشرفت و موفقیت تحصیلی رابطه دارد، یکی از موضوعات اساسی تحقیق در نظام های آموزشی است. موفقیت و پیشرفت تحصیلی به مجموعه از عوامل پیچیده بستگی دارد که تفکیک و بررسی هر کدام از این عوامل مستلزم انجام تحقیقات و بررسی فراوان است (تمنایی فر و همکاران، 1386: 40).

ماتسوبا و واکر[5] (1998) معتقدند عملکرد اخلاقی نشان‌دهنده اهمیت شخصیت و هویت خود است. این دو محقق دریافتند که فرایندهای مقابله‌ای ایگو[6] رشد اخلاقی را تسهیل می‌سازد. والاچر و سولدکی[7] (1979) گزارش کردند که تمایل مردم به فکر کردن درمورد عدالت و منصفانه رفتار کردن، به این موضوع بستگی دارد که آیا آنها امکانات شناختی لازم و کافی را برای خودآگاهی شناختی دارند یا خیر؟

درباره رابطه سطوح تحصیلی و قضاوت اخلاقی، تحقیقات زیادی انجام شده است. شیور[8] (1987) 2700 دانشجو را در دو مقطع زمانی –هنگام ورود به دانشگاه و فراغت از آن- از نظر رشد اخلاقی مورد مطالعه قرار داد. او گزارش می‌دهد که نمره‌های دانشجویان در قضاوت اخلاقی پس از فراغت از تحصیل، رشد چشمگیری داشته است. همچنین فینگر[9] (1991) از مطالعه قضاوت اخلاقی 159 دانشجو به این نتیجه رسید که تحصیلات دانشگاهی بهترین متغیر پیش‌بینی رشد اخلاقی است.

یکی دیگر از متغیرهای مهم که با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد، شادکامی است. بیشتر مطالعات روان شناسان قرن بیستم بر اختلالاتی نظیر افسردگی، اضطراب و اختلالات عاطفی تمرکز یافته است تا بر هیجانات مثبتی نظیر شادی و بهزیستی. با این وجود در سال های اخیر به نظر می رسد که مطالعات شادکامی افزایش چشمگیری را داشته است (چاموروپرمیوزیک، بنت و فارنهام، 2007 به نقل از: پاییزی و همکاران، 1386). از این رو به نظر می رسد بررسی رابطه شادکامی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، گام مثبتی در ادامه این تلاش ها به شمار آید.

همچنین شواهد گوناگونی مبنی بر ارتباط ابعاد گوناگون بهداشت روانی با عملکرد تحصیلی و تربیتی وجود دارد. افسردگی و سایر اختلالات روانی با کاهش انرژی و علاقه، احساس گناه، اشکال در تمرکز، بی اشتهایی و افکار مرگ و خودکشی مشخص می شود و با تغییر در سطح فعالیت توانایی های شناختی، تکلم، وضعیت خواب، اشتها و سایر ریتم های بیولوژیک همراه است. افسردگی منجر به اختلال در عملکرد تحصیلی، شغلی، روابط اجتماعی و بین فردی می شود. فریتز[10] (1984 به نقل از نیسی و شهنی ییلاق، 1380) دریافت نوجوانانی که احساس شادکامی و بهزیستی بالایی دارند، در عملکرد تحصیلی فعال ترند و پیشرفت تحصیلی بالاتری دارند. اسکات، شانن و کارولین[11] (2004) نشان دادند دانش آموزانی که رضامندی بالایی از زندگی دارند، بیشتر با تکالیف درگیر می شوند و بهتر تکالیف درسی خود را انجام می دهند. در انجام تکالیف، بیشتر به توانایی های شخصی خود می اندیشند تا به شانس و عوامل بیرونی. آنان می توانند با فشارهای روانی، بهتر و سازنده تر مقابله کنند. این دانش آموزان در ارتباط و همکاری و برقراری روابط اجتماعی با دیگر افراد،

 

معلمین و همسالان خود توانمندند. آنان توسط معلمین خود، خیلی خوب ارزیابی می شوند و راه حل های بهتری را برای حل مسائل خلق می کنند. دانش آموزانی که شادکامی بالایی دارند، به راحتی می توانند از معلمین خود درخواست کنند و در برخورد با مشکلات در دروس از آنان کمک بخواهند. همچنین خوش بینی و اطمینان از قطعیت با رشد اخلاقی بالاتر ارتباط دارد (دامون و کلبی[12]، 1992).

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که بین رشد اخلاقی و شادکامی با پیشرفت تحصیلی، همبستگی مثبت  دارد.

1-3- اهداف تحقیق

هدف اصلی :

هدف اصلی این تحقیق، بررسی رابطه بین رشد اخلاقی و شادکامی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر منطقه هفده شهر تهران می‌باشد.

 اهداف فرعی:

 بررسی رابطه بین رشد اخلاقی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر منطقه هفده شهر تهران.

بررسی رابطه بین شادکامی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر منطقه هفده شهر تهران.

1-4- سوالات تحقیق

سوال اصلی:

آیا بین رشد اخلاقی و شادکامی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر منطقه هفده تهران رابطه‌ای وجود دارد؟

سوالات فرعی:

1- آیا بین رشد اخلاقی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر منطقه هفده تهران رابطه ای وجود دارد ؟

2-  آیا بین شادکامی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر منطقه هفده تهران رابطه ای وجود دارد؟

 

1-5- فرضیات تحقیق

فرضیه اصلی :

بین رشد اخلاقی و شادکامی با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر منطقه هفده شهر تهران رابطه وجود دارد.

فرضیات فرعی:

بین رشد اخلاقی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر منطقه هفده شهر تهران رابطه مستقیم معنادار وجود دارد.
بین شادکامی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر منطقه هفده شهر تهران رابطه مستقیم معنادار وجود دارد.
 

1-6– تعریف مفاهیم

رشد اخلاقی:

تعریف مفهومی: رشد اخلاقی توانایی فرد برای تشخیص خوب یا درستی امور می‌باشد (سنتراک، 1990 به نقل از کمایی و همکاران). تعریف عملیاتی: در این پژوهش رشد اخلاقی بوسیله نمره‌ای سنجیده شده که فرد در آزمون سنجش رشد اخلاقی DIT  -که در سال 1972 توسط رست[13] و همکاران تدوین و مورد استفاده قرار گرفته- بدست می‌آورد.

شادکامی

تعریف مفهومی: یکی از هیجانات خوشایند اصلی است. براساس فرهنگ فارسی عمید، لغت شادی با مجموعه ای از کلمات مثبت از قبیل شادمانی، خوشحالی، خوشدلی و کامروایی هم معناست.

واژه شادکامی چندین مفهوم متفاوت را به ذهن متبادر می کند؛ مانند شادی، خشنودی، لذت، خوشایندی. از این رو تعدادی از روان شناسان به اصطلاح «خوشبختی ذهنی» اشاره می کنند که یک اصلاح چتری و دربرگیرنده انواع ارزشیابی هایی است که فرد از خود و زندگی اش به عمل می آورد (داینر، 2002: 34-55). این ارزشیابی ها مواردی از قبیل خشنودی از زندگی، هیجان و خلق مثبت و فقدان افسردگی و اضطراب را شامل می شود (داینر[14] و همکاران، 1997: 74-93).

تعریف عملیاتی: در این تحقیق نمره ای است که فرد از پرسشنامه بازنگری شده شادمانی آکسفورد می گیرد که از صفر تا 87 نمره گذاری می شود. پرسشنامه شادکامی آکسفورد در 1989 توسط آرگایل و لو[15] تهیه شده و در 1990 منتشر شده است.

پیشرفت تحصیلی

تعریف مفهومی: درمورد پیشرفت تحصیلی باید گفت که پیشرفت تحصیلی از راه های مختلف و با معیارهای مختلف مشخص می شود. یکی از معیارها، معدل دانش آموزان در یک نیم سال تحصیلی و یا محاسبه معدل یک سال دانش آموزان است. شیوه دیگر مشخص کردن پیشرفت تحصیلی، محاسبه نمرات دانش آموزان در یک یا چند درس است. روش دیگر، استفاده از مجموع نمرات دروس در طی چند سال یا یک دوره تحصیلی است. 

تعریف عملیاتی: پیشرفت تحصیلی در این تحقیق با بهره گرفتن از معدل کل سال قبل دانش آموزان سنجیده می شود.

فصل اول: کلیات پژوهش 2
مقدمه: 3
1-1-بیان مسئله: 5
1-2-اهداف پژوهش: 7
1-3-سوالات تحقیق: 8
سوال اصلی: 8
سوالات فرعی: 8
1-4-فرضیه‌های تحقیق: 9
فرضیه اصلی: 9
فرضیه های فرعی: 9
1-5-روش انجام پژوهش: 10
1-5-1-برآورد حجم نمونه 11
1-5-2-ابزارهای پژوهش 12
1-5-3-روایی پرسشنامه 12
1-5-4-پایایی پرسشنامه 13
1-5-5-شیوه جمع آوری اطلاعات 14
1-5-6-روش های تجزیه و تحلیل داده ها 14
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق 15
2-1- پیشینه تحقیق 16
2-2-ادبیات تحقیق 20
2-2-1-مفهوم شناسی جرم 24
2-2-1-1-انواع جرایم 28
2-2-1-2-عناصر تشكیل دهندۀ جرم 30
2-2-1-3- قتل عمدی 31
2-2-1-4- جرایم ارتکابی بعد از قتل عمدی 33
2-2-1-4-1- سرقت 34
2-2-1-4-2- تخریب و احراق منازل و خودروها 35
2-2-1-4-3- نزاع دسته جمعی 36
2-2-1-4-4- قتل انتقام جویانه 37
2-2-1-4-5- توهین و فحاشی 39
2-2-2- پیشگیری از جرم 40
2-2-2-1- انواع پیشگیری از جرم 41
2-2-2-1-1-پیشگیری اولیه 41
2-2-2-1-2- پیشگیری ثانویه 42
2-2-2-1-3- پیشگیری ثالث 43
2-2-2-1-4-  پیشگیری وضعی و اجتماعی 43
2-2-3-ضابط در لغت و قانون 48
2-2-3-1-طبقه بندی ضابطین دادگستری 49
2-2-3-1-1-ضابطین عام 49
2-2-3-1-2-ضابطین خاص. 50
2-2-3-2-ضابطین عام و پیشگیری از جرایم بعد از قتل عمدی 51
2-2-3-2-1-نیروی انتظامی و پیشگیری وضعی از جرایم 52
2-2-3-2-2- پلیس و پیشگیری اجتماعی از جرایم ارتکابی بعد از قتل 55
2-2-3-3- ضابطین خاص و پیشگیری از جرم 59
2-2-3-3-1- روساء، معاونین و ماموران زندان ها 60
2-2-3-3-2- ماموران نیروی مقاومت بسیج 63
2-2-3-3-3- نقش و جایگاه‌ مقامات قضایی‌ در پیشگیری از جرم 69
2-3-ویژگی های منطقه مورد مطالعه 121
2-4-ویژگی‌های انسانی و اجتماعی 125
2-4-1-نظام اجتماعی مردم شهرستان لردگان 125
2-4-2-وضعیت باسوادی 127
2-4-3-مهاجرت 129
2-4-5-اشتغال 130
2-4-6-ویژگی‌های طبیعی 131
2-4-6-1- ویژگی‌های آب و هوایی 131
2-4-6-2-درجه حرارت: 132
2-4-6-3-رطوبت نسبی: 132
فصل سوم: تجزیه و تحلیل داده ها 134
3-1-بررسی ویژگی های جمعیت شناختی گروه نمونه: 136
3-2-بررسی توصیفی سوالات: 139
3-3- آمار استنباطی گروه نمونه: 142
3-4- بررسی فرضیه اول پژوهش: 142
3-5- بررسی فرضیه دوم  پژوهش: 144
3-6- بررسی فرضیه سوم پژوهش: 147
فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادات 150
4-1- نتیجه گیری: 151
4-2-ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎ : 154
منابع و مآخذ: 157
Abstract: 163
پیوست 164
 

چکیده:
ضابطین دادگستری به عنوان بازوی اجرایی نظام قضایی نقش مهم و قابل توجهی در دستیابی به عدالت كیفری و نزدیك شدن هر چه بیشتر به نظام كیفری مطلوب و كارآمد دارند. نقش ضابطین دادگستری و مقامات قضایی در پیشگیری از جرائم به صراحت در قانون آیین دادرسی کیفری معین نگردیده ولی با مداقه در برخی مواد می توان این نقش و وظایف را مشخص کرد. در این پژوهش محقق ابتدا به بررسی جرایم ارتکابی بعد از وقوع قتل عمد در این شهرستان پرداخته و همزمان این جرایم را در شهرستان لردگان تبیین نموده و درنهایت با استفاده از پرسشنامه‌ای که توسط محقق ساخته شده از نمونه آماری سوال شده که علل و چگونگی این جرایم چه می‌باشد؛ همچنین عملکرد ضابطین و مقامات قضایی پس از وقوع قتل عمدی در شهرستان لردگان بعضاً با تعلل و سهل‌انگاری برخی از آنان چه میزان بر پیشگیری از جرایم بعد از وقوع قتل تاثیر داشته است؛ تحقیق حاضر از نظر روش گردآوری داده ها، توصیفی- پیمایشی است. و نیز از لحاظ مسئله و هدف تحقیق کاربردی محسوب شده که روش پژوهش، توصیفی کاربردی می‌باشد. نتیجه تحقیقات حاکیست؛ بین شناخت کافی از منطقه توسط ضابطین دادگستری و مقامات قضایی و ارتکاب جرائم بعد از قتل عمد در شهرستان لردگان رابطه معناداری وجود داشته و همچنین بین سهل انگاری ضابطین دادگستری در قبال اجرای دستورات مقامات قضایی و ارتکاب جرائم بعد از قتل عمد درشهرستان لردگان رابطه معناداری وجود دارد لذا مداخله بزرگان در شهرستان لردگان می توان بحث پیشگیری از جرائم بعد از قتل عمد را در این شهرستان تضمین کند.
واژگان‌کلیدی: ضابطان دادگستری، مقامات قضایی، پیشگیری از جرم، ارتکاب جرم.
 

فصل اول: کلیات پژوهش
 

مقدمه:
در حال حاضر در كشور ما اصل بر این است كه دعاوی كیفری از طریق دادسرا به جریان می‌افتند و پس از انجام تحقیقات مقدماتی در دادسرا و در صورت عقیده دادسرا بر توجه اتهام و به اصطلاح احراز مجرمیت با كیفرخواست، پرونده به دادگاه فرستاده شود.دادسرا نهادی است كه به نمایندگی از جامعه، برای حفظ حقوق مردم و نیز تدارك دفاع مناسب برای متهم، عناوین مجرمانه ارتكابی را تعقیب می‌كند. دادستان یا مدعی‌العموم ریاست دادسرا را بر عهده دارد و به تعداد كافی معاون و دادیار او را در انجام وظیفه یاری می‌كنند. در دادسرا مقام دیگری نیز به نام بازپرس یا مستنطق انجام وظیفه می‌كند. بازپرس یك مقام

 

قضایی است كه در رسیدگی به جرائم دارای استقلال رأی است و چنانچه با دادستان در رسیدگی به جرمی هم عقیده نباشد، دادگاه بین آنها حل اختلاف خواهد كرد. دادیاران در سلسله مراتب اداری قرار می‌گیرند و كلیه اقدامات آنان باید با موافقت دادستان باشد.پس از آنكه دادسرا متهم را مقصر دانست، باید برای این ادعای خود از (طریق تنظیم كیفر خواست) از دادگاه درخواست اعمال مجازات كند. دادگاه نیز بعنوان یك مرجع بی‌طرف با قرائت كیفرخواست و شنیدن دفاعیات متهم و نیز در دعاوی كه شاكی خصوصی وجود دارد، با شنیدن شكایت او، ترتیب یك دادرسی عادلانه و بی‌طرفانه را بدهد و با صدور حكم به موضوع فیصله بدهد. ضابطین قضایی به عنوان بازوی اجرایی نظام قضایی نقش مهم و قابل توجهی در دستیابی به عدالت کیفری و نزدیک شدن هر چه بیشتر به نظام کیفری مطلوب و کارآمد دارند. بر مبنای همین واقعیت است که سیستم های کیفری مختلف تلاش های گسترده ای جهت نظام مندی و کنترل قانونی توأم با اقتدار آیین دادرسی کیفری و سایر قوانین به تعیین جایگاه مصادیق و حدود اختیارات ضابطان دادگستری پرداخته است.ماده 28 قانون آیین دادرسی کیفری (مصوب 1392) در این خصوص اشعار می دارد؛« ماده ۲۸- ضابطان دادگستری مأمورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات دادستان در کشف جرم، حفظ آثار و علائم و جمع‌آوری ادله وقوع جرم، شناسایی، یافتن و جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم، تحقیقات مقدماتی، ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضایی، به موجب قانون اقدام می‌کنند. ضابطان دادگستری عبارتند از: الف – ضابطان عام شامل فرماندهان، افسران و درجه‌داران نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران که آموزش مربوط را دیده باشند. ب – ضابطان خاص شامل مقامات و مأمورانی که به موجب قوانین خاص در حدود وظایف محول شده ضابط دادگستری محسوب می‌شوند؛ از قبیل رؤسا، معاونان و مأموران زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان، مأموران وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه و مأموران‏ نیروی‏ مقاومت‏ بسیج‏ سپاه‏ پاسداران‏ انقلاب ‏اسلامی. همچنین سایر نیروهای مسلح در مواردی که به موجب قانون تمام یا برخی از وظایف ضابطان به آنان محول ‌شود، ضابط محسوب می‌شوند. تبصره – کارکنان وظیفه، ضابط دادگستری محسوب نمی‌شوند، اما تحت نظارت ضابطان مربوط در این مورد انجام وظیفه می‌کنند و مسؤولیت اقدامات انجام شده در این رابطه با ضابطان است. این مسؤولیت نافی مسؤولیت قانونی کارکنان وظیفه نیست. مامورین نیروی انتظامی ضابط عام تلقی می شوندضابطین دادگستری را قانون تعیین و معرفی می نماید بدون نص صریح قانون هیچ مامور یا فردی را نمی توان ضابط دادگستری دانست به طور کلی ضابطان دادگستری به دو دسته تقسیم می شوند: 1-

گرایش: مدیریت و برنامه ریزی ورزشی
عنوان:
آزمون مدل مفهومی ارتباط علی مقاصد مصرف تماشاچیان
با خطر ادراک شده و انگیزه
استاد راهنما:
دکتر فرشاد تجاری
استاد مشاور:
دکتر علی زارعی
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
مقدمه

 

فهرست مطالب

      عنوان                                                                                                                          صفحه

فهرست شکل‌‌ها ‌ز

     چکیده……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………و

     مقدمه:…………………………………………………………………………………………………………………………1

     فصل اول- کلیات و چارچوب تحقیق……………………………………………………………………………..2

1-1 بیان موضوع (مسئله ): 3

1-2 سوالاتی را که در این تحقیق می توان بیان کرد، عبارتند از : 5

1-3 بیان فرضیه 5

1-4 روش تحقیق. 6

1- 5 روش گردآوری اطلاعات: 7

1-6 پیشینه تحقیق. 7

1-7  اهمیت موضوع و ضرورت انجام تحقیق. 9

1-8  هدف از تحقیق. 10

1- 9  مشکلات تحقیق. 11

فصل دوم– بیان موضوع………………………………………………………………………………………………13

2-1  فضا ………………………………………………………………………………………………………………………………………………14

2-2 مروری بر دیدگاه های مختلف از تعریف فضا 15

2-2-1 دیدگاه فلاسفه 15

2-2-2 دیدگاه اندیشمندان علوم مختلف.. 16

2-2-3 دیدگاه معماران. 17

2-3 بررسی تعاریف فضای شهری از دیدگاه اندیشمندان مرتبط با علوم شهری. 18

2-4 استنتاجات از نظریات ارائه شده در حوزه های مختلف مفهوم فضا 21

2-5 فضای شهری، اندیشه های اجتماعی. 22

2-5-1 عملکرد 22

2-5-2 تعامل اجتماعی. 23

2-5-3 تعامل بین فرهنگ و اجتماع. 24

2-5-4 ساختار فضایی. 25

2-6 دیدگاه های رایج در ارتباط با ساختار فضایی. 25

2-6-1 دیدگاه سیستمی. 25

2-6-2 دیدگاه ساختار گرایی. 26

2-6-3 دیدگاه جامعه شناسان. 27

2-6-4 دیدگاه فرهنگ گرایان. 27

2-7 نظریه های مختلف برنامه ریزی رایج در ارتباط با ساختار فضایی. 28

2-7-1 گروه ده 28

2-7-2 دونالد فولی. 28

2-7-3 برتون. 29

2-7-4 کرستوفر الکساندر و بی وی دوشی. 30

2-7-5 ادموندبیکن. 30

2-7-6 سیلویرمبر. 31

2-7-7 فومیهیکوماکی. 31

2-7-8 دیوید کرین. 32

2-7-9 کوین لینچ. 32

2-7-10 ابنزر هاوارد 33

2-8 الگوهای فیزیکی ارائه شده جهت ساختار فضایی شهرها 33

2-8-1 الگوی افقی. 33

2-8-2 الگوی گسترش عمودی. 34

2-8-3 الگوی گسترش منفصل. 34

2-9 فضای عمومی: 34

2-10 مفهوم فضای شهری: 35

2-11 مفاهیم فضای شهری ، مکان شهری. 35

2-12 مکان شهری و تفاوت آن با فضای شهری. 37

2-12-1 نمونه های موردی. 37

2-13 مطلوبیت و کیفیت فضای شهری: 38

2-14 عواملی که مرتبط با ویژگی های فیزیکی و کالبدی فضا می باشند: 42

2-14-1 عوامل فرهنگی: 42

2-14-2 عوامل روانشناسانه: 42

2-15 حضور شهروندان در فضاهای شهری: 42

2-16 نظریه های اجتماعی فضا: 44

2-16-1 دیدگاه فضایی جورج زیمل: 45

2-16-2 دیدگاه فضایی امیل دورکیم: 46

2-16-3 دیدگاه فضایی موریس هالبواکس: 47

2-16-4 دیدگاه فضایی ویلفردوپارتو: 47

2-16-5 دیدگاه فضایی ماکس وبر: 48

2-16-6 دیدگاه فضایی پیتریمسوروکین: 48

2-16-7 دیدگاه فضایی تالکوتپارسونز: 49

2-16-8 دیدگاه فضایی شوتز و لاکمن: 49

2-16-9 دیدگاه پدیدارشناختی از سنتها: 50

2-17 سرمایه اجتماعی: 51

2-18 شکل گیری سرمایه اجتماعی: 56

2-18-1 سن. 56

2-18-2 نسل و تغییرات نسلی. 57

2-18-3 آموزش و تحصیلات.. 57

2-18-4 جنس.. 57

2-18-5 دین باوری و تعهد 58

2-18-6 مشارکت رسمی یکی از اعضای خانواده 58

2-18-7 میزان اقامت درشهر و مهاجربودن یا نبودن. 58

2-18-8 میزان خواندن روزنامه و مجله و تماشای تلویزیون. 58

2-18-9 تجربیات طول دوره زندگی. 58

2-18-10 اشتغال. 59

2-19 دیدگاه های نظری در باب سرمایه اجتماعی. 59

2-19-1 دیدگاه واحد مستقر. 61

جیمز کلمن  61

آلجاندروپورتس.. 63

قدرت واحد محور. 64

2-19-2  دیدگاههای ساختاری. 65

2-19-3 دیدگاه ساختار مستقر. 66

2-19-4 دیدگاه اجتماع گرا 68

2-19-5 دیدگاه شبکه ای. 69

2-19-6 دیدگاه نهادی. 71

2-19-7 دیدگاه هم افزایی. 72

2-20 تاثیرات فضا بر روی سرمایه اجتماعی. 73

2-21 اندازه شهر و روابط اجتماعی. 74

2-21-1 شهرها و روابط اجتماعی نخستین و روابط اجتماعی دومین. 75

2-22 شهرها و نیازهای اجتماعی جدید 77

 

2-23 کلان شهرها و تنزل اجتماعی. 78

2-24 نابرابریهای اجتماعی. 79

2-24-1 نظریه های نابرابری اجتماعی. 81

2-24-2 نظریه های قدرت در نابرابری اجتماعی. 83

2-24-3 فضا و نابرابری اجتماعی. 84

2-24-4 دیدگاه کارکرد گرایی در فضا و نابرابری اجتماعی. 84

2-25 آثار پیامدهای جدایی گزینی فضایی. 85

فصل سوم- شهـرشناسی ………………………………………………………………………………………………..87

1-3- موقعیت جغرافیایی. 90

1-1-3- موقع ریاضی. 90

2-1-3- موقع  طبیعی. 90

2-3- زمین شناسی : 90

1-2-3- وضعیت چینه شناسی و چینه نگاری. 90

3-3-ژئومورفولوژی. 91

1-3-2-حرکات زمین ساخت ایران مرکزی و پیامدهای مورفولوژیکی آن. 92

4-3- آب و هوای منطقه 93

1-4-3- عوامل موثر در آب و هوای منطقه 93

1-1-4-3- دما و درجه حرارت.. 93

2-1-4-3- فشار و باد 94

3-1-4-3-رطوبت و بارندگی. 95

4-1-4-3- تیپ اقلیمی. 96

5-3- هیدرولوژی (منابع آب ) 97

1-5-3- آب های سطحی. 97

2-5-3-آب های زیرزمینی: 99

6-3- خاک و تیپ اراضی : 100

7-3- پوشش گیاهی و زیست جانوری : 102

8-3-سابقه سکونت و استقرار جمعیت در شهرستان داورزن. 104

9-3-تعداد و توزیع جمعیت در شهرستان داورزن. 105

10-3-فعالیت و اشتغال: 106

11-3-سواد و آموزش.. 107

فصل چهارم– تجزیه و تحلیل داده ها 109

بررسی پایایی پرسشنامه 112

تحلیل استنباطی  112

 

 

فصل پنجم– آزمون فرضیه ها ، ارائه پیشنهادات ، راهکارها و نتیجه گیری  119

5-1  آزمون فرضیه ها 120

5-1-1- فرضیه اول : 120

5-1-2- فرضیه دوم  : 121

5-1-3 فرضیه سوم : 121

5-2 مشکلات و راهکارها 122

5-2-1 پایین بودن سطح سواد و درک عمومی. 123

5-2-2 عدم استفاده از نیروهای بومی برای مدیریت شهر. 123

5-2-3 همکاری بسیار ضعیف ارگان های اداری مستقر در شهرستان با یکدیگر. 123

5-2-4 حضور کم رنگ مسئولین شهرستان در جمع مردم منطقه 124

5-3 پیشنهادات : 124

5-4 نتیجه گیری  125

         منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………………………….126

چکیده
افزایش روز افزون جمعیت در شهر ها سبب به وجود آمدن مشکلات فراوانی از جمله مسائل زیست محیطی، مشکلات، مشکلات فرهنگی و اجتماعی گردیده است، که نتیجه ی آن ایجاد هیاهو در میان جامعه شده است. شهر داورزن با 160،2 نفر جمعیت ثابت و 6000 نفر جمعیت شناور باعث گردیده است که از نظر فضای فیزیکی و سرمایه اجتماعی دچار مشکلاتی شود.

لذا در این تحقیق سعی شده است راهکارهایی جهت جلوگیری از درگیری های اجتماعی به دلیل تفاوت فرهنگ ها معرفی بشود و همچنین با مطالعه بر روی سطح فیزیکی شهر داورزن باعث توسعه فضایی بشود.

به طور کلی مهمترین اهداف این پروژه عبارتند از :

ایجاد هماهنگی بین مردم از نظر فرهنگی و اجتماعی
معرفی نقاط فیزیکی شهر جهت توسعه فضایی شهر داورزن
هماهنگی بین مسئولین شهرستان و مردم شهر داورزن
 

کلمات کلیدی : فضای فیزیکی، توسعه اجتماعی، جمعیت، سرمایه اجتماعی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل‌‌ها

عنوان                                    صفحه

 

      شکل 3-1 : موقعیت شهرستان داورزن در نقشه………………………………………………………88

شکل3-2 : موقعیت شهرستان داورزن …………………………………………………………………….89  

شکل 3-3 : وضعیت فعالیت های اقتصادی شهرستان داورزن 1390…………………………..108

شکل 4-1 : ویژگیهای کالبدی فضای شهری……………………………………………………………..112

شکل 4-2 : ویژگی های فردی و اجتماعی و فرهنگی………………………………………………..114

 

 

 

مقدمه:
شهر ها به طور خلاصه توزیع نا متعادل عملکرد ها در سطح شهر ، عدم هماهنگی و فقران تناسب میان رشد واحد های مسکونی و رشد تأسیسات و تجهیزات و خدمات شهری ، بر هم خوردن نظام سلسله مراتبی فضاهای شهری و به دنبال آن شبکه معابر و بالاخره بر هم خوردن شرایط معتدل زیست محیطی با توجه به تمرکز جمعیت ، صنایع و وسایل نقلیه در نقاطی خاص از شهر می باشد.(سید آبادی :4،1379)

انسان امروزه قادر است شکل و ترکیب محیط طبیعی را با استفاده از نیروی فکر و ابزار مکانیکی که در اختیار دارد به شدت دگرگون سازد . توسعه اجتماعی شهر ها می تواند سبب تغییر شکل شهر ها از نظر شکل ظاهری گردد. همچنین توسعه اجتماعی می تواند به نحوی قرار گیرد که آسیب پذیری محیط و تخریب آن توسط انسان را به کمترین حد ممکن کاهش دهد و همچنین بتواند مطلوب ترین شکل استفاده از امکانات طبیعی را برای بهتر زندگی کردن انسان فراهم سازد . بنابراین در توسعه اجتماعی شهر داورزن سه موضوع مهم مورد بررسی قرار گیرد :

الف) شناخت کامل ویژگیهای اجتماعی شهر که در این شهر قرار دارد .

ب) تأثیر مسائل توسعه ی اجتماعی که می تواند در روند شهر نشینی آینده این شهر تاثیر گذار باشد .

ج) پیش بینی تغییرات توسعه اجتماعی که به احتمال زیاد از توسعه شهر ناشی می شود.(مهری :3،1383)

برای انجام چنین کارهایی باید با شناخت روند رشد شهر از نظر توسعه اجتماعی در گذشته و بر اساس اطلاعات کافی از زمان حال ، بتوان آینده را پیش بینی کرد .

شهر داورزن که در طول حیات خود قبل از اسلام تا ابتدای قرن حاضر رشدی آرام را پشت سر گذاشته و در سال 1376 که به عنوان شهر شناخته شد توسعه اجتماعی در این شهر روندی نسبتاً سریعی به خود گرفته است و با ارتفاع این شهر به شهرستان در سال 1391و استقرار ادارات دولتی در این شهر و همچنین مهاجرت عده زیادی از کارمندانی که در این اداره ها مشغول به کار هستند روند توسعه اجتماعی را در این چند ساله با سرعت بسیار زیادی مواجه کرده است که قطعاًدر توسعه اجتماعی شهر مورد مطالعه تأثیرگذار بوده است .

 

 

 

 

 
 
فصل اول
کلیات و چارچوب تحقیق
 

 

1-1 بیان موضوع (مسئله ):
نخستین شهرهای جهان در حدود 3500 سال پیش از میلاد در مصر ، عراق و پاکستان پدیدار شدند با معیارهای امروزی شهرها در جوامع سنتی بسیار کوچک بودند اما امروز جوامع صنعتی و در حال توسعه به میزان بسیار زیادی شهر نشین هستند .

افراطی ترین شکل زندگی شهری امروز در آنچه بعضی ها آنرا کلان شهر نامیده اند نمایان است . در دوران اخیر یعنی آغاز پیدایش جامعه شناسی در معنای جدید خود در سده های هجده و نوزده میلادی ، در کنار موضوعات مهمی مانند انقلاب سیاسی ، انقلاب صنعتی و پیدایش سرمایه داری و سوسیالیسم ، دگرگونی های مذهبی و رشد علم ، یکی از موضوعاتی که توجه جامعه شناسان را به خود جلب کرده ، رشد سریع شهرها یا شهر گرایی بود .

 ویژگی هایی که جامعه شناسی برای شهر بر می شمارد خود در بردارنده تفاوتهایی است که در روابط اجتماعی موجود در اجتماعی کوچک و جامعه ای بزرگ وجود دارد . در شهرهای کوچک که بیشتر افراد تعلق به گروههای خویشاوندی مشابه دارند و یکدیگر را حتی با اسم کوچک می شناسند ، روابط اجتماعی از نوع روابط نخستین است .

ویژگی های روابط نخستین عبارتند از : (( تماس مستقیم ، صمیمانه و رو در روی اعضای گروه با همدیگر ، پیوندهای عاطفی نیرومند ، پایداری و دوام استحکام پیوندهای محبت میان اعضاء از طرف دیگر افراد ساکن در چنین سکونتگاههایی به سبب غلبه ارزشهای سنتی رفتار سهولت نسبی گردش زندگی و امور نیاز کمتری را به این فضا احساس می کنند .

 همچنین اشکال سنتی روابط اجتماعی مانند شب نشینی های خانگی و جشن ها مراسم مختلف که در قالب شبکه های خویشاوندی انجام می پذیرد تا اندازه ای نیاز فراغت و تفریح افراد را فراهم می سازد . اما در شهرهای بزرگ نیاز فراغتی و تفریحی نیازمند فضا ها و سازمانهای تخصصی است . فرهنگ سراها ، موزه ها ، سینماها و … اماکنی هستند که باید نیازهای اجتماعی جدید را برآورده بسازند . اگر همچین فضاهایی وجود نداشته باشد افراد با مشکلاتی همچون تنهای و افسردگی مواجه هستند . در چنین موقعیتی با زنده سازی سازمان اجتماعی مبتنی بر روابط شخصی و نخستین که متضمن ساختن هویت و احساس تعلق به شهر نیز باشد در دستور کار برنامه ریزان اجتماعی قرار می گیرد . در محله های شهرهای کوچک (( دنیای ساکنان تمام فضای شهری را در بر می گیرد ، دنیایی که مرکز آن میدان ، شهرداری یا بازار روز است )) .

در فضاهای کوچک یا محله ها تعاملات اجتماعی از طریق روابط رودر رو و صمیمانه سازمان اجتماعی را می سازند . کالبد انجام این تعاملات به سبب سادگی ، هماهنگی کاملی با چنین سازمانی دارد . به این ترتیب یک نوع یگانگی اجتماعی در سطح جامعه پدیدار  و استوار می گردد . اجتماعی از یک سو وسعت کالبدی فضاهای شهری و پیچیدگی و تخصصی شدن آنها یگانگی اجتماعی کلی از میان می رود .

تحقیقات نشان می دهد که ساکنان شهرهای بزرگ خیلی کم با مسئولان ارتباط برقرار می کنند و در اجتماعات محلی یا سازمانی حضور می یابند یا در انتخابات محلی رای می دهند . مواردی که می توان از آنها به عنوان مشارکت مدنی یاد کرد . اینها در حالی است که مشارکت اجتماعی در گروههای داوطلبانه و مدنی توجه به مسائل عمومی و اعتماد اجتماعی شهروندان به یکدیگر که تحت عنوان سرمایه اجتماعی به آنها اشاره می شود .(زبر دست ، 119:1383) .

با آنکه از پدید آمدن اندیشه مشارکت در مدیریت دیری نمی گذرد یافته ها نشان می دهد که مشارکت در مدیریت با کامیابی روبرو بوده است . علاوه بر آن چون مشارکت پدیده ای ذهنی می باشد باید در فرهنگ مردم جای خود را پیدا کند . بنیادی ترین اندیشه ساز مشارکت (( اصل برابری مردمان )) است .

مشارکت بر اساس فراگردی بودن بر سه ارزش بنیادی تاکید دارد : الف – سهیم کردن مردم در قدرت و اختیار ، ب – راه دادن مردم به نظارت به سرنوشت خویش ، ج – بازگشودن فرصتهای پیشرفت به روی مردم ((رخدادهای زیرین جامعه )) با توجه به این ارزشها این مشارکت می کوشد تا : شنیدن صدای مردم را آسان سازد ، احساس مالکیت را فراهم گرداند ، حاشیه نشینی را از میان بردارد (طوسی ، 4:1385) .

 

دو طرح عمده برای بهبود زندگی شهری و مدیریت شهری جهانی به قرار زیر است :

     الف-  افزایش کیفیت معیارهای عملکردهای مدیریت شهری .

      ب-  تشویق مردم در امور مشارکت شهری .(فلاحی و همکاران ، 4:1388).

یکی از مهمترین عناصر تحقق مشارکت در جوامع پیچیده امروزی ، سطح سرمایه اجتماعی است که زیر بنای مشارکت مفید اعضای آن برابر دستیابی به نتایج سودمند برای افراد اجتماع به شمار می رود و با شاخص هایی مانند هنجارها ، قواعد ، تعهد ها و اعتماد متقابل سنجیده می شود .(دلفروز ، 200:1380).

 به طور کلی ارتباط سازنده ای بین مفهوم سرمایه اجتماعی و مشارکت وجود دارد و هم افزایی این مفاهیم با سرمایه اجتماعی به اثبات رسیده است ، به عبارت دیگر مشارکت از متغیر های بررسی سرمایه اجتماعی است . (خاکباز و همکاران ، 150:1999) .

سرمایه اجتماعی اجتماعی مفهومی نوین و نوپا در عرصه مطالعات اجتماعی است ، اما ریشه آن در روابط اجتماعی بشر جای دارد . امروزه این امر مسلم است که با وجود سرمایه اجتماعی که می توان به توسعه ، جامعه مدنی ، معیارهای جهان شمول و بستر زیست اجتماعی دست یافت . چالش هایی که در کشورهای جهان سوم وجود دارد دگرگونی هایی در جامعه به وجود می آورد . که این چالش ها روندی مستقیم بر سرمایه اجتماعی می گذارد . تعاریف متعددی از سرمایه شده است که مفهئمی جدید است که از سالهای 1990 برای نخستین بار از سوی جامعه شناسان از جمله (توکویل ، بوردیو، کلمن، پاتنام و …) مطرح شده است . (اختر محققی،1385: 10-14).

در زیر به چند تعریف از نظر جامعه شناسان اشاره می شود :

فوکویاما: توانایی افراد برای همکاری و تعاون با هم برای اهداف عمومی در گروهها یا سازمانها .

برهم رایان : بافتی از ارتباطات تعاونی شهروندان که به یکدیگر برای رفع مشکلات کمک می کند .

پورتس : توانایی افراد برای منافع پایدار از طریق عضویت در شبکه های اجتماعی یا ساختار اجتماعی دیگر .

پاتنام : سرمایه اجتماعی را ارتباط های افقیبین افرادی می داند که در جهت کسب منافع متقابل را در اجتماع تقویت می کند . بنابر این تعاریف سرمایه اجتماعی یک دسته از کنش های اجتماعی است که یا خود با دوام هستند یا بر روی آنهایی که با دوام هستند تاثیر می گذارند . با جمع بندی این نظریات می توان سرمایه اجتماعی را مجموعه ای از هنجارها ، شبکه ها ، ارزشها و درکی دانست که همکاری در درون گروهها و بین گروهها را در جهت کسب منافع متقابل تسهیل می کند .(شریفیان ، 6:1380)

سرمایه اجتماعی می تواند در سه سطح با توجه به مشخصه هایی نظیر اعتماد ، همکاری ، همدلی و احساس مسئولیت مورد بررسی قرار گیرد .

   الف- سطح فردی یا خرد مثل همکاری و رابطه دوستانه افراد با یکدیگر .

    ب- سطح گروهی یا میانه مثل همکاری خود جوش هیئت عزاداری .

    ج- سطح اجتماعی یا کلان مثل عملکرد نهادهای دموکراتیک .(توکلی و همکاران ، 148:1387)

1-2 سوالاتی را که در این تحقیق می توان بیان کرد، عبارتند از :
1- آیا فضای شهری با ویژگیهای کالبدی به سرمایه اجتماعی شهر مورد نظر تاثیر خواهد داشت؟

2- آیا بین ویژگیهای فردی و اجتماعی و فرهنگی شهروندان با سرمایه اجتماعی رابطه ای وجود دارد ؟

3-آیا میان ویژگیهای اقتصادی ساکنین با سرمایه اجتماعی شهر مورد مطالعه رابطه ی مستقیم وجود دارد ؟

1-3 بیان فرضیه
فرضیه پیشنهادی است که در محک آزمایش علمی سنجیده می شود که درست بودنش یا نبودنش باید مورد آزمایش قرار گیرد ( نبوی، 54:1373) لذا منظور تعیین مسیر و هدایت تحقیق با هدف ارائه راهکارهای صحیح و منطقی فرضیه های زیر مطرح می گردند :

1-  به نظر می رسد که فضای شهری و ویژگی های کالبدی تاثیر زیادی بر سرمایه اجتماعی محدوده های منتخب گذاشته است .

2-   به نظر می رسد که بین ویژگی های فردی و اجتماعی و فرهنگی شهروندان با میزان سرمایه اجتماعی رابطه معنا داری وجود ندارد .

3-   به نظر می رسد میان ویژگی های اقتصادی ساکنین و بافت های منتخب با سطح سرمایه اجتماعی شهروندان رابطه مستقیمی وجود دارد .

1-4 روش تحقیق
بر اساس اهدافی که برای تحقیقات علمی تعریف می شود انواع تحقیقات به تحقیقات بنیادی ، کاربردی و عملی تقسیم می شود .

تحقیقات بنیادی : این تحقیقات در جستجوی کشف حقایق و واقعیت ها و شناخت پدید ه ها و اشیاء بوده ، که مرزرهای دانش عمومی بشر را توسعه می دهند و قوانین علمی را کشف نموده ، به تبیین ویژگی ها و صفات یک واقعیت می پردازند .

 این تحقیقات بر اساس روش تحلیلی به دو دسته تقسیم می شوند :

الف- تحقیقات بنیادی تجربی : تحقیقاتی هستند که داده ها و اطلاعات اولیه با استفاده از روشها و تکنیک های آماری و معیارهای پذیرفته شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد .

ب- تحقیقات بنیادی نظری : تحقیقاتی هستند که اطلاعات و مواد اولیه تحقیق به روش کتابخانه ای گردآوری می شوند و سپس به روشهای مختلف استدلال و مورد تجزیه و تحلیل عقلانی قرار گرفته نتیجه گیری می شود .

تحقیقات کاربردی : تحقیقاتی هستند که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی برای رفع نیازمندی های بشر مورد استفاده قرار می گیرند .

تحقیقات علمی : این تحقیقات را باید تحقیقات حل مسئله یا حل مشکل نامید، زیرا نتایج آن مستقیماً برای حل مسئله به کار گرفته می شود .

براساس ماهیت و روش ، تحقیقات علمی را می توان به 5 گروه تقسیم بندی کرد که عبارتند از : تحقیقات تاریخی ، توصیفی ، همبستگی ، تجربی و علمی .

با توجه به هدفی که این تحقیقات دنبال می کنند ، می توان آنرا جزء تحقیقات کاربردی دسته بندی نمود و بر اساس ماهیت و روش در گروه تحقیقات توصیفی قرار می گیرد .

در تحقیقات توصیفی ، محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است و وضع موجود مورد بررسی قرار میگیرد ، ویژگی ها و صفات آن مورد مطالعه و عندالزوم ارتباط بین متغیر ها را بررسی می نماید (مهر پویان ، 6:1385).

 

1- 5 روش گردآوری اطلاعات:
گردآوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق یکی از اساسی ترین مراحل تحقیق می باشد و بطور کلی روشهای گردآوری اطلاعات را به دو طبقه تقسیم کرد . روشهای کتابخانه ای و روشهای میدانی .

روشهایی که در این تحقیق استفاده می شود بصورت زیر می باشند :

جمع آوری اطلاعات با استفاده از مطالعه کتابها و پایان نامه ها ، مجلات و روزنامه ها و تهیه فیش از هر کدام .
جمع آوری اطلاعات از طریق عکس های هوایی و نقشه ها
جمع آوری اطلاعات از طریق آمارنامه ها و اسناد .
استفاده از رایانه و شبکه های جهانی وب .
جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه با مسئولین شهر
جمع آوری اطلاعات بصورت میدانی و مشاهده
1-6 پیشینه تحقیق
اولین مقاله در زمینه سرمایه اجتماعی مربوط است به هانیفان که در سال 1916 نوشته است . هانیفان در مقاله خود بیشتر ابعاد انسانی و تربیتی سرمایه اجتماعی را مد نظر قرار داد، ولی به نظر می رسد بنیاد اصلی بحث سرمایه اجتماعی را باید در نوشته های پاتنام و جیمز کلمن و بوردیو دنبال کرد .(موسوی ، میر طاهر: 69 )

1-3-زاهدی و همکاران (1387) در مقاله خود با عنوان (رابطه سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی )به رابطه مستقیم سرمایه اجتماعی با رفاه اجتماعی پرداخته است . در این مقاله که روش آن بر اساس پیمایش و ابزار پرسشنامه ای برای گرد آوری اطلاعات استفاده کرده اند به این نتیجه رسیده اند که سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی هر دو کلاهای عمومی اند و سرمایه اجتماعی در شکل مفید و متوازن آن منجر به افزایش کارایی و افزایش حجم توسعه و به تبع آن افزایش رفاه خواهد شد و همه از آن سود خواهند برد .

2-3- فیروز آبادی و همکاران (1385) در مقاله ای تحت عنوان سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی – اجتماعی در کلان شهر تهران به این موضوع که چه رابطه ای بین سرمایه اجتماعی و عناصر تشکیل دهنده آن در سطح تحلیل مناطق و میزان توسعه یافتگی مناطق در شهر تهران وجود دارد پرداخته اند که در این مقاله از روش پیمایشی و جامعه آماری ، پرجمعیت شانزده سال به بالای مناطق تهران با نمونه گیری خوشه ای متناسب با حجم 1759 نفر در سطح مناطق بیست و دو گانه تهران استفاده کرده اند . نتیجه این مطالعه رابطه مثبت بین سرمایه اجتماعی و توسعه یافتگی می باشد . همچنین این مقاله نشان دادکه ساز و کارهای انجام کنش جمعی در مناطق با یکدیگر تفتوت دارد در حالی که مناطق توسعه یافته تر از ساز و کارهای رسمی برای این منظور استفاده می کنند . در مناطق کمتر توسعه یافته کنش جمعی نیازمند نهادهای اجتماعی غیر رسمی است که بالاتر بودن میزان مشارکت های غیر رسمی مذهبی در این مناطق گواهی بر این موضوع است . همچنین در این مقاله بیان می کند که در تدوین سیاست ها و برنامه های شهری باید به نقش و تاثیر عوامل اجتماعی توجه کرد.

3-3- موسوی و همکاران (1390) در مقاله خود با موضوع (تحلیل فضایی سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار شهری مورد :شهرهای استان آذربایجان غربی) به تحلیل و بررسی این موضوع پرداخته است. با توجه به اهداف تحقیق و مولفه های مورد بررسی نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی توصیفی ، تحلیلی و همبستگی است . نتایج بررسی نشان داده که میزان نا برابری های شهری در شاخص های توسعه پایدار 33/1 بوده است که بیانگر شکاف بین شهرهای استان در مولفه های توسعه ی پایدار شهری است . به علاوه اینکه توزیع فضایی سطوح توسعه نیز حاکی از توسعه خیلی پایین اکثر شهرهای استان بوده است . دیگر اینکه به لحاظ توسعه ی کلی الگوی فضای ناحیه ای در استان الگوی مرکز پیرامون است . یعنی هر قدر به طرف شهرهای بزرگ به لحاظ جمعیتی ، اداری و اقتصادی نزدیک تر شویم شهرهای توسعه یافته تر می شوند و این به خاطر کوچک بودن شهرهای استان و در نزدیکی قرار گرفتن به مرکز استان می باشد . وجود برنامه ریزی از بالا به پایین در ساختار برنامه ریزی کشور و منطقه نیز بر محرومیت مناطق و شهرهای کوچک پیرامونی افزوده است . بر اساس بررسی میدانی که در این مقاله صورت گرفته است ، نشان می دهد که بالا ترین میزان سرمایه اجتماعی در شهر مهاباد بوده با (6/76) درصد و کمترین میزان مربوط به شهر فیرورق از شهرستان خوی در حدود (4/48) درصد بوده است .

4-3- ردادی(1391) در مقاله خود با موضوع کارکرد های سرمایه اجتماعی ، ابتدا به تعریف سرمایه اجتماعی پرداخته و سپس به بررسی دو نوع سرمایه اجتماعی درون گروهی و پیوندی پرداخته است و در ادامه به بررسی کارکرد های آن پرداخته است . بر اساس یافته های که از این مقاله بدست می آید این است که نتیجه دو نوع سرمایه اجتماعی ،افزایش همکاری و تسهیل امور و کاهش هزینه ها از یک سو ، و انسجام و همبستگی میان اعضای جامعه برخوردار از سرمایه اجتماعی از سوی دیگر است. هر دوی این امور ، اهمیت فوق العاده ای برای جامعه دارند و به خصوص نظام سیاسی ، نیازمند این دو کارکرد است . دولت ، نیاز دارد که هزینه های اجرای سیاست ها را در جامعه کاهش دهد . این سیاست ها را به راحتی اجرا کند . میان اعضای جامعه انسجام و پیوستگی حفظ شود . این اهداف همگی از گسترش سرمایه اجتماعی در جامعه حاصل می شوند .

5-3- اردشیری و همکاران (1392)  در پژوهشی که به انجام رسانده اند به بررسی نقش و جایگاه ساختار کالبدی محله های شهری بر شکل گیری سرمایه اجتماعی پرداخته اند . که ماهیت مطالعات حاضر از نوع کاربردی بوده و روش مورد استفاده در آن ، روش توصیفی – تحلیلی است . هدف این مقاله ، بررسی نحوه تاثیر گذاری کالبد فیزیکی محلات شهری در شکل گیری روابط اجتماعی و تبیین نقش آن به عنوان یکی از موثر ترین عوامل در بهبود سرمایه اجتماعی است . نتیجه این تحقیق نشان می دهد که میان شکل گیری روابط اجتماعی درون شبکه در محله ، که موجبات شکل گیری سرمایه اجتماعی را فراهم می آورد ، با میزان پایداری محله ارتباط تنگاتنگی وجود دارد . در محله هایی که “مناسبات اجتماعی” در طول سالیان سال به واسطه “روابط چهره به چهره” میان ساکنان شکل گرفته است، درجه بالا تری از ” اعتماد “،” امنیت “،”کنش متقابل “،” همبستگی “و”انسجام اجتماعی ” وجود دارد . در این محله ها افراد تمایل بیشتری به “مشارکت” در امور مربوط به محله خود نشان می دهند ; چرا که نسبت به محل زندگیشان احساس ” غرور “، ” تعلق ” و ” هویت ” دارند .

بنابر این می توان گفت محله هایی که از درجه بالای سرمایه اجتماعی برخوردارند ، شکل می گیرد . بدین ترتیب اگر به طور خلاصه ، کالبد را وسیله ای بدانیم که به واسطه سازماندهی روابط متقابل در یک محله موجبات شکل گیری سرمایه اجتماعی را فراهم می آورد، آنگاه می توان ویژگیهای کالبدی ای را بر شمرد که تقویت کننده مناسبات اجتماعی باشند .

در مورد تحلیل فضایی ، سرمایه اجتماعی در شهر داورزن هنوز هیچگونه تحقیقی انجام نگرفته است و اگر هم انجام شده است هیچ اطلاعاتی نیز وجود ندارد .

1-7  اهمیت موضوع و ضرورت انجام تحقیق
یکی از مهمترین عناصر تحقق مشارکت واقعی در جوامع پیچیده امروزی ، سطح سرمایه اجتماعی در جامعه است که زیربنای مشارکت مفید اعضاء آن برای دستیابی به نتایج سودمند برای فرد و اجتماع به شمار می رود و با شاخص هایی مانند هنجارها ، قواعد ، تعهدات ، و اعتماد متقابل سنجیده می شود ( دلفروز، 1380). بطور کلی ارتباط سازنده ای بین مفهوم سرمایه اجتماعی و مشارکت مدنی و اجتماعی وجود دارد و هم افزایی این مفاهیم با سرمایه اجتماعی به اثبات رسیده است . به عبارت دیگر مشارکت از متغیرهای بررسی سرمایه اجتماعی است . سنجش سرمایه اجتماعی مقوله ای است که برای کاربردی شدن سرمایه اجتماعی در سیاست گذاری ها و امکان بررسی ارزش افزوده ناشی از سرمایه گذاری و پرداختن به این مفهوم ، باید عملی شود . تنها با این کار می توان متوجه شد سیاستگذاری ما چقدر بر سرمایه اجتماعی جامعه افزوده یا کاسته است همچنین بررسی و تحلیل ارتباط این مفهوم و دیگر مفاهیم حوزه اجتماع ضرورت دارد (شجاعی ، باغینی و همکاران ، 1387) . در این راستا برنامه ریزان شهری می توانند با ایجاد و اصلاح این فضاها برای رفع نیازهای خاص کاربرانشان اقدام کنند که در نهایت به ایجاد سرمایه اجتماعی بین شهروندان منجر خواهد شد . با توجه به نقش دولتها در حیات اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی ملت ها ، به ویژه در کشورهای در حال توسعه و حضور غالب و مسلط دولتها به دلیل وجود نظام متمرکز در این کشورها،  سرمایه اجتماعی می تواند در فرآیند توسعه این کشورها نقش اساسی داشته باشد . ایده افزایش مشارکت مردمی به ویژه در شهرها که به نوعی پاسخی به شکست برنامه ریزی ها و سیاستهای اقتصاد قدیم بود، بخش جدایی ناپذیر سیاست های توسعه ای جدید شده است (سلیمانی ، 1387). در کشورهایی همانند ایران که پیشینه ای طولانی و نیز تنوع فرهنگی و قومی و تفاوتهای جغرافیایی گسترده ای دارند ، زمینه و بستر بسیار مستعد و گسترده ای برای بسط سیاست گذاری های غنی سازی روابط اجتماعی و سرمایه اجتماعی وجود دارد . همه بررسی های محققان جهان موید تاثیر مثبت سرمایه اجتماعی و رشد و توسعه اقتصادی و اجرای بهتر طرح های توسعه ای است . روش اثبات این موضوع به ویژه در کشورهای در حال توسعه که اعتماد و همکاری کمتری در جوامعشان وجود دارد ، انجام بررسی های تجربی است که این امر می تواند محققان و سیاستگذاران را در برنامه ریزی های آتی برای ارتقاء یا اتخاذ رویکردهای مناسب با این اهداف یاری دهد . سرمایه اجتماعی بسترساز گسترش مشارکت مردمی در همه عرصه هاست . گسترش سرمایه اجتماعی می تواند تسهیل کننده خوبی در این عرصه باشد و بنابراین ، در این بخش اهمین بسیاری دارد و توجه به شاخص ها و مولفه های آن و ارتقای سطح سرمایه اجتماعی در این جوامع و ذی نفعان این بخش ، نقش مهمی در پیشبرد اهداف آرمانی این بخش حیاتی ایفا می کند .

1-8  هدف از تحقیق
      1- شناسایی نقش مولفه ها و عوامل فضایی در شکل گیری سرمایه اجتماعی در فضاهای شهری می باشد .

2-  تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی در شهر داورزن می باشد.

  3-  تحلیل نقش ویژگی های کالبدی در کیفیت سرمایه اجتماعی در فضای شهری می باشد.

4-  تحلیل نقش ویژگی های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در کیفیت سرمایه اجتماعی در فضای شهری می باشد.

5-  تحلیل تفاوتهای فضایی سرمایه اجتماعی در بافتهای شهری داورزن می باشد.

1- 9  مشکلات تحقیق
داشتن سرزمین مستقل از نظر سیاسی این حق را برای دانش پژوهان ایجاد می کند تا برای بهبود وضع جامعه ای که در آن زندگی می کنیم تلاش بیشتری را انجام دهند . بطور طبیعی در ادامه هر کار تحقیقی مشکلاتی وجود دارد ، بسی که ارزش کار به شیرینی همین مشکلات است که در آینده به کار می آید .

آنچه امروز تلاش می کنیم تا تنگناهایی را در سرزمین بومی خود جستجو کنیم ، شاید نتیجه ی نبود برنامه ریزی هایی است که در گذشته وجود داشتند و سهل انگاری هایی که سبب بسیاری از مشکلات شده است . همین عوامل در طی انجام پروژه تحقیقی به فراوانی  یاد  شده است .

اطلاعات زیادی وجود دارد اما تنها ذهن و خاطره پیشکسوتان تاریخ جامعه و در قالب خاطرات جمع شده است و جمع آوری آن به دلیل پراکندگی و گاه نبود استنادات علمی به کار را دشوار ساخته است .

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان         صفحه

چکیده 1

فصل اول: کلیات

1- کلیات   3

1- 1- مقدمه  3

1- 2- اهداف پژوهش    4

1- 3- پیشینه‌ی پژوهش    5

1- 4-.روش تحقیق  6

فصل دوم: نگاهی اجمالی به پیشینه‌ی شعر و نقد ادبی در ادبیات فارسی

2- جایگاه شعر و نقد ادبی در ادبیات فارسی  8

2- 1- شعر 8

2- 1- 1- شعر در اسلام  9

2- 1- 2- نظرقرآن در مورد شعر و شاعری  9

2- 1- 3- پیشینه‌ی شعر فارسی  10

2- 2- نقدادبی  12

2- 2- 1- تعریف نقد  12

2- 2- 2- اقسام نقد  14

2- 2- 2-1- نقد روان‌شناختی  15

2- 2- 2-2- نقد اخلاقی  16

2- 2- 2-3- نقد جامعه‌شناختی  16

2- 2- 2-4- نقد فنی  17

فصل سوم: دگردیسی شعر فارسی از عهد مشروطه به بعد

3- شعر در عهد مشروطه  19

3- 1- نوگرایی و ظهور شعر نو 24

3-2- دگردیسی شعر در حوزه زبان  26

3-3- دگردیسی شعر در حوزه‌ی فرم و ساختار 29

3-4- دگردیسی شعر در صورخیال  33

3-5- دگردیسی شعر در حوزه معنا و محتوا 34

3-6- دگردیسی شعر در حوزه‌ی قالب   35

3-7- شعر و انقلاب اسلامی  38

3-7-1- تأثیرات پیروزی انقلاب اسلامی بر شعر 39

3-7-2- وضعیت قالب‌ها در شعر انقلاب اسلامی  43

فصل چهارم: بررسی شاخص‌ها و ویژگی‌های غزل انقلاب اسلامی در شعر قادر طهماسبی (فرید)، علیرضا قزوه، مرتضی امیری اسفندقه و غلامرضا کافی

4-1- قادر طهماسبی  48

4-1-1- زندگی‌نامه  48

4-1-2- معرفی آثار 49

4-1-3- بررسی اجمالی شعر فرید  51

4-1-4- برجستگی‌های غزل فرید  54

4-1-4-1- ویژگی‌های لفظی  54

4-1-4-2- ویژگی‌های معنایی  61

4-2- علیرضا قزوه 70

4-2-1- زندگی نامه  70

4-2-2- معرفی آثار 71

4-2-3- بررسی اجمالی شعر قزوه 72

4-2-4- برجستگی‌های غزل قزوه 76

4-2-4-1- ویژگی‌های لفظی  76

4-2-4-2- ویژگی‌های معنایی  83

4-3- مرتضی امیری‌اسفندقه  89

4-3-1- زندگی‌نامه  89

4-3-2- معرفی آثار 89

4-3-3- بررسی اجمالی شعر امیری‌اسفندقه  90

4-3-4- برجستگی‌های غزل اسفندقه  92

4-3-4-1- ویژگی‌های لفظی  92

4- 3- 4- 2- ویژگی‌های معنایی  98

4-4- غلامرضا کافی  105

4-4-1- زندگی‌نامه  105

4- 4- 2- معرفی آثار 105

4-4-3- بررسی اجمالی شعر کافی  107

4-4-4- برجستگی‌های غزل غلامرضا کافی  113

4-4-4-1- ویژگی‌های لفظی  113

4-4-4-2- ویژگی‌های معنایی  119

فصل پنجم: نتیجه‌گیری

نتیجه‌گیری  126

فهرست منابع  130

 

چکیده

 

جریان‌های ادبی همواره، تحت تأثیر پدیده‌های اجتماعی شکل گرفته‌اند. انقلاب اسلامی نیز به عنوان بزرگ‌ترین پدیده‌ی اجتماعی معاصر، جریان ادبی خاصی را رقم زده است که براساس میزان آثار، شاخص‌ها و ویژگی‌های بارز آن، به آسانی می‌توان از آن به «ادبیات انقلاب اسلامی» تعبیر کرد. یکی از شایسته‌ترین قالب‌های ادبی این جریان، غزل است. پژوهش حاضر، به بحث و بررسی شاخص‌ها و ویژگی‌های این نوع غزل در آثار شاعران منتخب، قادر طهماسبی (فرید)، علی رضا قزوه، مرتضی امیری اسفندقه و غلامرضا کافی پرداخته است، تا بدین وسیله بخشی از روند رشد و حرکت ادبیات منظوم انقلاب اسلامی به تصویر کشیده شود. این کار با مطالعه در تاریخ ادبیات انقلاب، واژگان و اصطلاحات مهم و بررسی تحلیلیِ غزلیات انقلابی در آثار منتخبان صورت گرفته است.

غزل انقلاب اسلامی در دو حوزه‌ی صورت و معنا تحولات شایسته‌ای یافته است؛ تطهیر جان مایه، گرایش مردمی، اعتراض‌وارگی، حماسه‌ورزی، پیوند با مذهب و کهن الگوهای آئینی با زبان امروزی از یافته‌های این پژوهش به حساب می‌آید؛ که البته می‌توان نتایج آن را به دیگر شعر های انقلاب، یا دست‌کم، نسل دوم شاعران انقلاب اسلامی تعمیم دهیم.

واژه‌های کلیدی: شعر معاصر، غزل انقلاب اسلامی، قادر طهماسبی(فرید)، علی رضا قزوه، مرتضی امیری اسفندقه، غلامرضا کافی

 

1- 1- مقدمه

برای آفرینش یک اثر ادبی، «زبان» به عنوان ماده‌ی خام به‌کار می‌رود. ادبیات، هنری‌است که از زندگی، طبیعت، فکر و… الهام می‌گیرد و با عنصر خیال تلفیق می‌شود و به صورت شعر پسندیده‌ای یا داستان دل‌انگیزی یا رمان شایسته‌ای در می‌آید.

شاعر، داستان پرداز و رمان‌نویس که اندیشه‌ای متعالی در سر و آرزوی خیال‌انگیزی در دل دارد با صحنه‌سازی و تصویرپردازی تلاش می‌کند اندیشه و احساس هنری خود را به رساترین حالت ممکن به مخاطب انتقال دهد.

شاعر و نویسنده باید علاوه بر داشتن اندیشه‌ای والا، خلاقیت تلفیق اندیشه و هنر، قدرت زبانی و بیانی متعالی، توان بهره‌گیری از فنون هنری و رموز ادبی را داشته باشد تا بتواند احساس و اندیشه‌‌ی خود را در قالب یک اثر ماندگار سامان بخشد و به رشته سخن درآورد که به تعبیری «عوام بفهمند و خواص بپسندند».

تعریف شعر را به شکل‌های گوناگون از لسان صاحب‌نظران شنیده و خوانده‌ایم. «از کشمکش‌هایی‌که از دیرباز تاکنون در میان منتقدان درباره تعریف شعر، جریان دارد می‌توان چنین دریافت که تمامی آنان علیرغم اختلاف نظرهایی که دارند، در وجود سه عنصر«موسیقی»، «تخیل»، «زبان» در شعر به توافق رسیده‌اند. و به ارتباط صمیمانه ذهن و زبان باورمندند.»(علی‌پور، 1387، ص15)

باری؛ موضوع این پایان‌نامه بررسی شاخص‌ها و ویژگی‌های غزل انقلاب اسلامی با تکیه بر آثار شاعران منتخب است و بدین جهت موضوع را از این زاویه پی می‌گیریم.

 

شاعران منتخب، شاهدان عینی روزهای قیام و انقلاب مردم ایران علیه رژیم ستم‌شاهی و حوادث مربوط به آن و دوران هشت سال دفاع مقدس و اتفاقات مهم سی و سه ساله‌ی تاریخ جمهوری اسلامی ایران می‌باشند. این شاعران، شکل‌گیری و تحول در بنیان‌های نظام فکری- اجتماعی جامعه‌ی مسلمان ایران را درک و تجربه کرده‌اند و با ورود به ادبیات و شعر انقلاب به خلق آثارنسبتاً ماندگاری در این زمینه پرداخته‌اند؛ که علاوه بر ارزش‌های فرهنگی و انقلابی، ارزش‌های فراوان ادبی وهنری دارند.

این تحقیق برآن است تا بخشی از روند طی شده در ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را مورد بررسی موشکافانه و دقیق‌ قرار دهد.

در این پژوهش ابتدا به خوانش شعر قبل از انقلاب از جمله شعر دوره‌ی مشروطه، شعر عصر نیما، شعر بعد از ظهور نیما و شعر انقلاب اسلامی پرداخته، تأثیرات انقلاب و دفاع مقدس بر جریان‌های شعری روزگار را بررسی کرده و در نهایت به نقد و بررسی شعر شاعران انتخاب شده است.

گفتنی است که در حوزه‌ی نقد شعر انقلاب و دفاع مقدس دچار فقر و فقدان شدید منابع شایسته‌ایم.

1- 2- اهداف پژوهش

بررسی روند پیدایش و شکل‌گیری ادبیات انقلاب و دفاع مقدس، نقد عالمانه، شناخت سبک ادبی و ویژگی‌های آن و نحوه‌ی سرایش و نگارش آن را می‌توان از اهداف این پژوهش دانست.

شاعران منتخب، در شعر خویش به بسیاری از موضوعات انقلاب و دفاع مقدس، پرداخته‌اند؛ پس بررسی شعر ایشان، دست‌کم، تغییرات شکل گرفته‌ی ناشی از وقوع انقلاب و دفاع مقدس را در شعر روزگار نمایان می‌سازد.

 

1- 3- پیشینه‌ی پژوهش

تاکنون پژوهشگران، شعر انقلاب و دفاع مقدس را مورد واکاوی موشکافانه و دقیق- آن گونه که شایسته است- قرار نداده‌اند یا اگر قرار داده‌اند چشمگیر نبوده و از نظر علمی آن چنان قابل اعتنا نیست. رویکرد عمده‌ای که در این مقوله ارائه شده، همان ‌مصاحبه‌ها و مقالات غیر آکادمیک چاپ شده در مطبوعات و روزنامه‌هاست که عموماً شتاب‌زده و سلیقه‌ای ارائه شده و برای استفاده در یک پژوهش علمی قابل اعتنا نیست. شاعران انتخاب شده در این پایان‌نامه، به خاطر مردمی بودن مسئله انقلاب و دفاع مقدس، با به کارگیری واژگان خاص و اصطلاحات متناسب با انقلاب و دفاع مقدس، دارای شهرت و شناخت عمومی هستند؛ اما همان‌گونه که اشاره شد نقد عالمانه و آکادمیک برآثار آنها تا کنون ارائه نشده و نیاز امروز جوامع دانشگاهی به بررسی این مقوله بیش از پیش ملموس است.

از جمله آثار، پایان‌نامه‌ها، کتاب‌ها و مقالاتی که با موضوع این پایان‌نامه مرتبط هستند می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

«شعر امروز»، از ساعد باقری و محمدرضا محمدی‌نیکو، که در سال 1372 در انتشارات الهدی به چاپ‌ رسیده است و نگارنده، چاپ چهارم آن را در اختیار دارد. این اثر اگر چه کتاب ارزشمندی است؛ اما کمتر به ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس پرداخته است.
2.«نقد و تحلیل ادبیات انقلاب اسلامی»، نوشته منوچهر اکبری، که در سال 1371 در انتشارات انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است. این کتاب بیشتر به جمع‌آوری اشعار پیرامون حوادث انقلاب از تبعید حضرت امام (ره) تا پیروزی انقلاب، حوادث مربوط به آن و سوگ سروده‌های رحلت حضرت امام(ره) پرداخته و از این منظر کتاب ارزشمندی است.

3.«نگاهی به شعر معاصر ایران، آوازهای نسل سرخ»، از عبدالجبار کاکایی، که در سال 1376در انتشارات عروج به چاپ رسیده و به بررسی شعر انقلاب از سال 1357 تا 1367 پرداخته است و تقسیم‌بندی آن بر اساس سال‌های طی شده است. در این کتاب از شاعران زیادی نام برده شده و به شعر و سبک آنان پرداخته شده است.

«حماسه کلمات»کتابی است به همّت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، منتشر شده؛ دارای شش مقاله، شش خاطره و شش تحلیل آماری درباره شعر جنگ است. در این کتاب به دلیل غلبه نگاه آماری، به بررسی محتوایی و موضوعی توجهی نشده است.
«دستی بر آتش» (بررسی شعر جنگ)، نوشته‌ی غلامرضا کافی، که در سال 1381 از سوی انتشارات نوید شیراز به چاپ رسیده؛ شامل هشت گفتار، پیرامون شعر انقلاب و جنگ است. کافی بیشتر از دیگران به تحلیل موضوع پرداخته و با ارائه‌ی اسناد و ابیات، بررسی‌جامع‌تری انجام داده است. این کار پژوهشی را به عنوان پایان‌نامه‌ی دوره‌ی کارشناسی ارشد خویش نیز ارائه داده که مقبول دانشگاهیان واقع شده است.
«حماسه و جنگ در شعر شاعران ایران»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد سیروس مهرابی است که در آن، مؤلف به گردآوری اشعار دفاع مقدسیِ شاعران ایلام پرداخته است.
1- 4-.روش تحقیق

روش تحقیق در این پایان‌نامه، اسنادی و کتابخانه‌ای است. نویسنده ابتدا پس از مطالعه‌ی آثار و کتاب‌های شاعران منتخب، به بررسی سبک شعری و اصطلاحات مورد استفاده‌ی آنها پرداخته و مطالب مرتبط را در فیش‌های مربوطه، یادداشت کرده است؛ سپس با خوانش مجدد آثار، به بررسی صورت و معنا و پیام نهایی شعر پرداخته و نقاط ضعف و قوت آن و ارتباط آن با شعر شاعران گذشته را مورد تفحص قرار داده است.

 

فصل دوم

نگاهی اجمالی به پیشینه‌ی شعر و نقد ادبی در ادبیات فارسی

 

2- جایگاه شعر و نقد ادبی در ادبیات فارسی

2- 1- شعر

شعر در برابر نثر، یکی از دو قسم کلام است. ارسطو اولین کسی است که بین کلام موزون و خیال‌انگیز با کلامی که تنها وزن داشته باشد تمایز قائل شده و در تعریف، کلام موزون بدون عنصر خیال‌انگیز را از حوزه‌ی شعر خارج دانسته است.

حسن انوری، در فرهنگ خود، شعر را«سخن ادبی که بیان کننده‌ی عواطف و تخیل گوینده است و با عناصری از قبیل وزن، قافیه و تصویر، شناخته می‌شود؛ سخنی زیبا وخوشایند که قابل عمل کردن نیست» می‌داند. (انوری، 1385، ص1409).

بعضی طبق نظر ارسطو، علاوه بر وزن و قافیه، برای شعر خیال‌انگیزی را نیز شرط می‌دانند و کلام موزون و مقفای خالی از خیال‌انگیزی را شعر نمی‌گویند؛ بلکه آن را «نظم» می‌نامند؛ وعده‌ای نیز وزن و قافیه را انکار و شعر را تنها به داشتن عنصر خیال ملزم می‌دانند.

خسرو فرشیدورد، در کتاب«درباره ادبیات و نقد ادبی» می‌گوید:«با توجه به تعریفی که اروپائیان و ایرانیان در گذشته و حال برای شعرکرده‌اند می‌گوئیم: شعر سخنی است دارای موسیقی و تأثیر. بنابراین مهمترین خاصیت شعر تأثیری است که بر آدمیان دارد و موسیقی و زیبایی یکی از عوامل مهم این ثأثیرند و مراد از موسیقی؛ وزن و قافیه و تناسب حروف است. هر چه موسیقی شعر بیشتر باشد شعر عالی‌تر و تأثیرش بیشتر است و هر چه این موسیقی ضعیف‌تر باشد تأثیر شعر کمتر است»(فرشیدورد، 1376، ص31).

 شفیعی کدکنی در کتاب «موسیقی شعر» می‌گوید:«شعر گره‌خوردگی عاطفه و وتخیل است که در زبان آهنگین شکل گرفته است.»(کدکنی، 1368، ص115).

بر این اساس، عناصر مختلف شعر را می‌توان به 5 دسته تقسیم کرد:

عاطفه: عنصری که شعر را از سخن آهنگینِ بی‌معنی و مفاهیم غیر شعری متمایز می‌سازد.
تخیل: عنصری که به کشف روابط میان مفاهیم ذهنی و جهان بیرون می‌پردازد؛ که قدرت ذهن شاعر برای ایجاد این رابطه را نشان می‌دهد.
زبان: عنصری فشرده و تصویری است که بیان عاطفه و تخیل شاعر را نشان می‌دهد و با بهره گرفتن از خاصیت پیوند الفاظ برای آفریدن ترکیبات بدیع و انعطاف‌پذیری نحوی، اجزاء جمله را جابجا می‌کند.
آهنگ و موسیقی: همان وزن و آهنگی است که هنگام خوانش شعر در گوش خواننده و شنونده احساس می‌شود.
2- 1- 1- شعر در اسلام

ازآن‌جایی که شاعران منتخب در این پایان‌نامه، مذهبی و دارای جهان‌بینی دینی می‌باشند، لازم است به نظر دین و شارع مقدس، در مورد شعر و شاعری اشاره کرد.

دین مبین اسلام برای شعر و شاعر اهمیت فراوانی قائل است و شاعران را در موارد گوناگون می‌ستاید و از ایشان با تعبیر «امراء الکلام» یاد می کند.