(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب: صفحه
چکیده ……………………………………………………………………………………………………………… 1
فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱ مقدمه ……………………………………………………………………………………………………….. ۲
1-2 بیان مساله …………………………………………………………………………………………………… 6
1-3 سؤال تحقیق ……………………………………………………………………………………………. 9
1-4 اهمیت و ضرورت تحقیق ……………………………………………………………………………. 9
1-5 پیشینهی تحقیق …………………………………………………………………………………………. 10
1-6 اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………….. ۱۱
1-7 فرضیه های تحقیق …………………………………………………………………………………….. ۱۱
1-8 روش تحقیق …………………………………………………………………………………………….. ۱۲
1-9 حدود و قلمرو تحقیق ………………………………………………………………………………… ۱۲
فصل دوم: بنیاد نظری،زبان فارسی
۲ زبان فارسی، اجزای زبان، ………………………………………………………………………………. ۱5
۲-۱ زبانشناسی …………………………………………………………………………………………………. ۱۵
۲- ۲ پیدایش و تکامل زبان ………………………………………………………………………………… 18
۲-۳ زبان چیست؟ ……………………………………………………………………………………………… ۲۱
۲- ۴ زبان فارسی ……………………………………………………………………………………………… ۲۳
۲- ۵ اجزای زبان ………………………………………………………………………………………………. ۲5
۲- 5-1 واحدهای دستوری ………………………………………………………………………………… ۲6
۲- 5-2 واجشناسی ……………………………………………………………………………………………. ۲8
۲-5-3 واژه شناسی …………………………………………………………………………………………… ۲8
۲- ۱- ۹ تکواژ …………………………………………………………………………………………………. 30
۲- ۱- ۱۰ وندها ( پیشوند، میانوند، پسوند) …………………………………………………………… ۳2
۲- ۲ ویژگیهای کلی تفاسیر و ترجمههای کهن …………………………………………………….. ۳4
فصل سوم: حدود و قلمرو تحقیق، تفاسیر و ترجمههای قرآن
۳- ۱ ویژگیهای تفاسیر و ترجمههای قرآن به زبان فارسی کهن ……………………………….. ۳7
۳- ۲ علم تفسیر ………………………………………………………………………………………………… ۳9
۳- ۳ معرفی تفاسیر و ترجمههای قرآن ………………………………………………………………….. 42
۳- ۳- ۱ تفسیر طبری ………………………………………………………………………………………… 42
۳- ۳- ۲ تاجُ التّراجِم فی تَفسیرالقرآن لِلاَعاجِم ……………………………………………………….. ۴4
۳- ۳- ۳ ترجمه اسبابالنزول (ترجمه ذکاوتی) ……………………………………………………… ۴6
۳- ۳- ۴ شواهدالتنزیل لقواعدالتفضیل …………………………………………………………………… 47
۳- ۳- ۵ تفسیر نسفی …………………………………………………………………………………………. ۴9
۳- ۳- ۶ روضالجنان و روحالجنان فی تفسیرالقرآن ……………………………………………….. 50
۳- ۳- ۷ کشفالاسرار و عدةالابرار ………………………………………………………………………. ۵2
۳- ۳- ۸ الستینالجامع لطائفالبساتین (قصه یوسف) ………………………………………………. 53
۳- ۳- ۹ ترجمه مجمعالبیان فی تفسیرالقرآن ………………………………………………………….. 53
۳- ۳- ۱۰ خلاصه تفسیر ادبی و عرفانی قرآن مجید ………………………………………………… ۵5
۳- ۳- ۱۱ معارف برهانالدین محقق ترمذی …………………………………………………………… ۵5
۳- ۳- ۱۲ تفسیر شریفالبلابل و القلاقل ……………………………………………………………….. ۵6
۳- ۳- ۱۳ تفسیر حدائقالحقائق ……………………………………………………………………………. ۵6
۳- ۳- ۱۴ تفسیر منهجالصادقین فی الزامالمخالفین …………………………………………………… ۵8
۳- ۳- ۱۵ ترجمه قرآن (دهم هجری) ……………………………………………………………………. ۵9
۳- ۳- ۱۶ تفسیر مواهب علیه ……………………………………………………………………………… 59
۳- ۳- ۱۷ ترجمه قرآن دهلوی …………………………………………………………………………….. 60
۳- ۳- ۱۸ تفسیر صفیعلیشاه ……………………………………………………………………………… 62
فصل چهارم: دادههای تحقیق، بررسی تکواژ «وا»
۴ بررسی کارکرد و معنای تکواژ «وا» در بعضی از تفسیرهای کهن قرآن به زبان پارسی
۴- 1 تکواژ «وا» در متون تفسیری قرآن به زبان فارسی کهن…………………………………….. ۶4
۴- 2 معرفی تفاسیر و فراوانی کاربرد تکواژ «وا»………………………………………………….. ۶5
۴- ۳ تکواژ «وا» از نظر کاربردی و معنایی ……………………………………………………………… ۶9
۴- 4 موارد کاربردی تکواژ «وا» در متون تفسیری
۴- 4- ۱ تکواژ «وا» بهعنوان حرف عطف ……………………………………………………………… 70
۴- 4- ۲ تکواژ «وا» بهعنوان پیشوند فعلی …………………………………………………………….. 70
۴- 5 موارد تکواژ «وا» از نظر معنایی در متون تفسیری
۴- 5- ۱ تکواژ «وا» به معنای تأسّف …………………………………………………………………….. ۷7
۴- 5- ۲ تکواژ «وا» به معنای تعجب …………………………………………………………………… ۷9
۴- 5- ۳ تکواژ «وا» به معنای «با» ………………………………………………………………………… 80
۴- 5- ۴ تکواژ «وا» به معنای «باز» ………………………………………………………………………. 86
۴- 5- ۵ تکواژ «وا» به معنای «به» ………………………………………………………………………… 92
۴- 5- ۶ تکواژ «وا» به معنای «بر» ………………………………………………………………………… 97
۴- 5- ۷ تکواژ «وا» به معنای «برای» …………………………………………………………………….. ۹8
۴- 5- ۸ تکواژ «وا» به معنای «بسوی» …………………………………………………………………… ۹9
۴- 5- ۹ تکواژ «وا» به معنای «در» ……………………………………………………………………….. ۹۹
4- 6 سایر کاربردهای تکواژ «وا» ………………………………………………………………………… 100
4- 6- 1 تکواژ «وا» به صورت «واپس» و « پسوا» ………………………………………………… 100
۴- 6- 2 تکواژ «وا» به صورت «پیش وا»………………………………………………………………. 102
۴- 6- 3 تکواژ «وا» به صورت « واسری» …………………………………………………………….. 102
۴- 6- 4 سایر ترکیبات به همراه تکواژ «وا» …………………………………………………………. 103
۴- ۷ تکواژ «وا» در سایر گویشها …………………………………………………………………….. 104
۴- 7- 1 پیشوندهای مرتبط با تکواژ «وا» در ایران ………………………………………………… 104
۴- 7- 2 فارسی تاجیکستان، تکواژ «وا» در زبان تاجیک ………………………………………… 107
۴- 7- 3 فارسی افغانستان …………………………………………………………………………………… 1۰8
فصل پنجم: نتیجه و پیشنهاد
۵-۱ نتیجهگیری و پیشنهاد …………………………………………………………………………………… ۱11
نمودارها:
۱- نمودار فراوانی تفاسیر در قرون متفاوت …………………………………………………………….. 67
2- نمودار فراوانی تکواژ «وا» در تفاسیر و ترجمههای قرآن ………………………………….. 68
چکیده:
دگرگونیهای ساختاری و معنایی واژگان و ترکیبات زبانی، در عرصه پژوهشهای تاریخ زبان، اهمیت بسیار
دارد زیرا که ما را در شناسایی اصالت و قدمت زبان مرزوبوممان یاری می کند. این ترکیبات، در طول زمان، کمکم معنای اصلی یا متعدد خود را ازدستداده و به معنای مجازی یا محدودتری بهکاررفتهاند. ازجمله آنها تکواژ «وا» که در ترکیبات متعددی همراه با فعل، اسم، قید، صفت، حرفاضافه و… بهکار رفتهاست که در این پژوهش سعی شده ضمن بررسی کاربردی تکواژ «وا»، معانی متعدد آن نیز در ترجمهها و تفاسیر قرآن کریم به زبان پارسی کهن از قرن ۴ تا ۱۴ هـ. جستجو و سیر تحول آن تا به امروز بیان شود. تاکنون محققان درزمینهی شناسایی زبان پارسی کهن در متون تفسیری تحقیقاتی داشته اند که خوشبختانه این روند سیر صعودی پیدا کرده و مورد توجه قرار گرفتهاست؛ و این پژوهش نیز در تکمیل همان روند تحقیقی انجام گرفتهاست. روش تحقیق بهصورت کتابخانهای و استفاده از نرمافزار رایانهای مجمعالتفاسیر نور انجام پذیرفتهاست. این تفاسیر اکثراً مربوط به منطقهی خراسان و بعضی مربوط به شهر ری و کشمیر و هند است. در نتیجه مشخص شده که تکواژ «وا» در این تفاسیر در معانی «با، باز، به، بر، بسوی، در، برای» و همچنین برای بیان تأسف و تعجب، بسیار زیاد کاربرد داشتهاست زیرا زبان فارسی در تمدن اسلامی ایران بهخصوص نواحی خراسان نقش چشمگیری داشته و از ساختی مفهوم و گویا برخوردار بوده است اما به دلیل مدون نبودن دستور علمی و میل بهتازگی و تأثیر زبان عربی، حروف تبدیل شده یا از بین رفتهاست و باعث گردیده امروزه تکواژ «وا» کاربرد محدودتری پیدا کند و بیشتر در بیان تعجب و در بعضی افعال بهصورت پیشوند بهکار میرود و دیگر کاربردهای آن منسوخ گشته است.
واژههای کلیدی: زبان فارسی، تفسیر قرآن، تفاسیر فارسی کهن، تکواژ «وا»
مقدمه:
زبانشناسی مورد توجه تمام پژوهشگران در طی قرون و اعصار بوده که بهعنوان رسالتی در جهان متمدن امروز به ترویج زبان و ادب و اصول و مبانی دانش آن پرداخته است. بنا بر هر دورهای، به دلیل وجود اقوام و تیرههای مختلف ایرانی که هرکدام زبان و گویش مخصوص خود داشتند، به وجود یکزبان یکپارچه نیاز بود که این را میتوان از آثار محققان در کشورهای اسلامی و ایران، همچنین در هند و رم باستان و یونان و سرزمین چین فهمید. بهعنوان مثال، در سرزمین هند، زبان سانسكریت باستان تقریباً از نیمهی هزارهی پیش از میلاد مورد توجه و بررسی زبانشناسان هندی بود؛ اما سانسكریت ودایی و باستان هر دو بهتدریج قدیمی شده و از كاربرد عادی كنار رفتهاست. حتی در زمان هخامنشیان که دوره بیداری همبستگی ملی بود، باز نمیتوان از وجود یکزبان رسمی فراگیر سخن گفت، بدین ترتیب محصول این تلاش و پیگیری مداوم در طول تاریخ بیش از سه هزار سال قدمت همان میراث فرهنگی است كه برای ما بازمانده و وظیفه حفاظت از آن بر عهده ما نهاده شدهاست.
از جمله گنجینهی واژگان کهن فارسی، ترجمهها و تفاسیر قرآن کریم در قرنهای اولیه هجری است که تاکنون بهعنوان منبع مهم زبانشناسی به آن پرداخته نشدهاست، امروزه توجه ویژهای به آن شده و خوشبختانه دانشجویان و دانشپژوهان زبان فارسی علاقهمندی خود را به تحقیق در این زمینه نشان دادند. مقالات و کتب چندی در مبحث تفاسیر و ترجمهها و ویژگیهای زبانی آن نگاشته شده، حتی درباره کاربرد «حروف مختلف» که در بخش پیشینه تحقیق به آن پرداختهشده، اما کافی نیست و جا دارد به این تلاش ادامه داده و فرهنگ کاملی از کاربرد حروف، تکواژها، پسوندها و پیشوندهای بهکاررفته در منابع قدیمی قرون ۳ تا ۶ هجری گردآوری شود تا مورداستفاده محققان در جهت رمزگشایی متون کهن قرار گیرد.
هر انسانی مایل است بداند از کجا آمده و پیشینه فرهنگی و زبانی اجدادش چه بوده است، اطلاعات و کتابهایی که به میراث فرهنگی جهان معروفاند و تاریخ بشری را هدایت کردهاند از جمله کتب آسمانی که جایگاهی برتر دارند و انگیزهی این تحقیق مشارکت در سهمی از این جایگاه بوده است تا در نگهداری از زبان مادری سرزمین محبوب خود نقشی به یادگار بماند.
در این پایان نامه به کاربرد و معنای تکواژ «وا» در متون تفسیری قرون ۴ تا ۱۴ هجری پرداختهشده و منبع اصلی در گردآوری داده ها نرمافزار جامعالتفاسیر نور بوده که دو تفسیر تاجالتراجم و تفسیر نسفی از نسخهی ۲.۱ این نرمافزار و برای مابقی تفاسیر و ترجمههای قرآن از نسخهی ۲.۵ استفاده گردیدهاست.
[یکشنبه 1398-07-14] [ 07:48:00 ب.ظ ]
|