(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان         صفحه

چکیده 1

فصل اول: کلیات

1- کلیات   3

1- 1- مقدمه  3

1- 2- اهداف پژوهش    4

1- 3- پیشینه‌ی پژوهش    5

1- 4-.روش تحقیق  6

فصل دوم: نگاهی اجمالی به پیشینه‌ی شعر و نقد ادبی در ادبیات فارسی

2- جایگاه شعر و نقد ادبی در ادبیات فارسی  8

2- 1- شعر 8

2- 1- 1- شعر در اسلام  9

2- 1- 2- نظرقرآن در مورد شعر و شاعری  9

2- 1- 3- پیشینه‌ی شعر فارسی  10

2- 2- نقدادبی  12

2- 2- 1- تعریف نقد  12

2- 2- 2- اقسام نقد  14

2- 2- 2-1- نقد روان‌شناختی  15

2- 2- 2-2- نقد اخلاقی  16

2- 2- 2-3- نقد جامعه‌شناختی  16

2- 2- 2-4- نقد فنی  17

فصل سوم: دگردیسی شعر فارسی از عهد مشروطه به بعد

3- شعر در عهد مشروطه  19

3- 1- نوگرایی و ظهور شعر نو 24

3-2- دگردیسی شعر در حوزه زبان  26

3-3- دگردیسی شعر در حوزه‌ی فرم و ساختار 29

3-4- دگردیسی شعر در صورخیال  33

3-5- دگردیسی شعر در حوزه معنا و محتوا 34

3-6- دگردیسی شعر در حوزه‌ی قالب   35

3-7- شعر و انقلاب اسلامی  38

3-7-1- تأثیرات پیروزی انقلاب اسلامی بر شعر 39

3-7-2- وضعیت قالب‌ها در شعر انقلاب اسلامی  43

فصل چهارم: بررسی شاخص‌ها و ویژگی‌های غزل انقلاب اسلامی در شعر قادر طهماسبی (فرید)، علیرضا قزوه، مرتضی امیری اسفندقه و غلامرضا کافی

4-1- قادر طهماسبی  48

4-1-1- زندگی‌نامه  48

4-1-2- معرفی آثار 49

4-1-3- بررسی اجمالی شعر فرید  51

4-1-4- برجستگی‌های غزل فرید  54

4-1-4-1- ویژگی‌های لفظی  54

4-1-4-2- ویژگی‌های معنایی  61

4-2- علیرضا قزوه 70

4-2-1- زندگی نامه  70

4-2-2- معرفی آثار 71

4-2-3- بررسی اجمالی شعر قزوه 72

4-2-4- برجستگی‌های غزل قزوه 76

4-2-4-1- ویژگی‌های لفظی  76

4-2-4-2- ویژگی‌های معنایی  83

4-3- مرتضی امیری‌اسفندقه  89

4-3-1- زندگی‌نامه  89

4-3-2- معرفی آثار 89

4-3-3- بررسی اجمالی شعر امیری‌اسفندقه  90

4-3-4- برجستگی‌های غزل اسفندقه  92

4-3-4-1- ویژگی‌های لفظی  92

4- 3- 4- 2- ویژگی‌های معنایی  98

4-4- غلامرضا کافی  105

4-4-1- زندگی‌نامه  105

4- 4- 2- معرفی آثار 105

4-4-3- بررسی اجمالی شعر کافی  107

4-4-4- برجستگی‌های غزل غلامرضا کافی  113

4-4-4-1- ویژگی‌های لفظی  113

4-4-4-2- ویژگی‌های معنایی  119

فصل پنجم: نتیجه‌گیری

نتیجه‌گیری  126

فهرست منابع  130

 

چکیده

 

جریان‌های ادبی همواره، تحت تأثیر پدیده‌های اجتماعی شکل گرفته‌اند. انقلاب اسلامی نیز به عنوان بزرگ‌ترین پدیده‌ی اجتماعی معاصر، جریان ادبی خاصی را رقم زده است که براساس میزان آثار، شاخص‌ها و ویژگی‌های بارز آن، به آسانی می‌توان از آن به «ادبیات انقلاب اسلامی» تعبیر کرد. یکی از شایسته‌ترین قالب‌های ادبی این جریان، غزل است. پژوهش حاضر، به بحث و بررسی شاخص‌ها و ویژگی‌های این نوع غزل در آثار شاعران منتخب، قادر طهماسبی (فرید)، علی رضا قزوه، مرتضی امیری اسفندقه و غلامرضا کافی پرداخته است، تا بدین وسیله بخشی از روند رشد و حرکت ادبیات منظوم انقلاب اسلامی به تصویر کشیده شود. این کار با مطالعه در تاریخ ادبیات انقلاب، واژگان و اصطلاحات مهم و بررسی تحلیلیِ غزلیات انقلابی در آثار منتخبان صورت گرفته است.

غزل انقلاب اسلامی در دو حوزه‌ی صورت و معنا تحولات شایسته‌ای یافته است؛ تطهیر جان مایه، گرایش مردمی، اعتراض‌وارگی، حماسه‌ورزی، پیوند با مذهب و کهن الگوهای آئینی با زبان امروزی از یافته‌های این پژوهش به حساب می‌آید؛ که البته می‌توان نتایج آن را به دیگر شعر های انقلاب، یا دست‌کم، نسل دوم شاعران انقلاب اسلامی تعمیم دهیم.

واژه‌های کلیدی: شعر معاصر، غزل انقلاب اسلامی، قادر طهماسبی(فرید)، علی رضا قزوه، مرتضی امیری اسفندقه، غلامرضا کافی

 

1- 1- مقدمه

برای آفرینش یک اثر ادبی، «زبان» به عنوان ماده‌ی خام به‌کار می‌رود. ادبیات، هنری‌است که از زندگی، طبیعت، فکر و… الهام می‌گیرد و با عنصر خیال تلفیق می‌شود و به صورت شعر پسندیده‌ای یا داستان دل‌انگیزی یا رمان شایسته‌ای در می‌آید.

شاعر، داستان پرداز و رمان‌نویس که اندیشه‌ای متعالی در سر و آرزوی خیال‌انگیزی در دل دارد با صحنه‌سازی و تصویرپردازی تلاش می‌کند اندیشه و احساس هنری خود را به رساترین حالت ممکن به مخاطب انتقال دهد.

شاعر و نویسنده باید علاوه بر داشتن اندیشه‌ای والا، خلاقیت تلفیق اندیشه و هنر، قدرت زبانی و بیانی متعالی، توان بهره‌گیری از فنون هنری و رموز ادبی را داشته باشد تا بتواند احساس و اندیشه‌‌ی خود را در قالب یک اثر ماندگار سامان بخشد و به رشته سخن درآورد که به تعبیری «عوام بفهمند و خواص بپسندند».

تعریف شعر را به شکل‌های گوناگون از لسان صاحب‌نظران شنیده و خوانده‌ایم. «از کشمکش‌هایی‌که از دیرباز تاکنون در میان منتقدان درباره تعریف شعر، جریان دارد می‌توان چنین دریافت که تمامی آنان علیرغم اختلاف نظرهایی که دارند، در وجود سه عنصر«موسیقی»، «تخیل»، «زبان» در شعر به توافق رسیده‌اند. و به ارتباط صمیمانه ذهن و زبان باورمندند.»(علی‌پور، 1387، ص15)

باری؛ موضوع این پایان‌نامه بررسی شاخص‌ها و ویژگی‌های غزل انقلاب اسلامی با تکیه بر آثار شاعران منتخب است و بدین جهت موضوع را از این زاویه پی می‌گیریم.

 

شاعران منتخب، شاهدان عینی روزهای قیام و انقلاب مردم ایران علیه رژیم ستم‌شاهی و حوادث مربوط به آن و دوران هشت سال دفاع مقدس و اتفاقات مهم سی و سه ساله‌ی تاریخ جمهوری اسلامی ایران می‌باشند. این شاعران، شکل‌گیری و تحول در بنیان‌های نظام فکری- اجتماعی جامعه‌ی مسلمان ایران را درک و تجربه کرده‌اند و با ورود به ادبیات و شعر انقلاب به خلق آثارنسبتاً ماندگاری در این زمینه پرداخته‌اند؛ که علاوه بر ارزش‌های فرهنگی و انقلابی، ارزش‌های فراوان ادبی وهنری دارند.

این تحقیق برآن است تا بخشی از روند طی شده در ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را مورد بررسی موشکافانه و دقیق‌ قرار دهد.

در این پژوهش ابتدا به خوانش شعر قبل از انقلاب از جمله شعر دوره‌ی مشروطه، شعر عصر نیما، شعر بعد از ظهور نیما و شعر انقلاب اسلامی پرداخته، تأثیرات انقلاب و دفاع مقدس بر جریان‌های شعری روزگار را بررسی کرده و در نهایت به نقد و بررسی شعر شاعران انتخاب شده است.

گفتنی است که در حوزه‌ی نقد شعر انقلاب و دفاع مقدس دچار فقر و فقدان شدید منابع شایسته‌ایم.

1- 2- اهداف پژوهش

بررسی روند پیدایش و شکل‌گیری ادبیات انقلاب و دفاع مقدس، نقد عالمانه، شناخت سبک ادبی و ویژگی‌های آن و نحوه‌ی سرایش و نگارش آن را می‌توان از اهداف این پژوهش دانست.

شاعران منتخب، در شعر خویش به بسیاری از موضوعات انقلاب و دفاع مقدس، پرداخته‌اند؛ پس بررسی شعر ایشان، دست‌کم، تغییرات شکل گرفته‌ی ناشی از وقوع انقلاب و دفاع مقدس را در شعر روزگار نمایان می‌سازد.

 

1- 3- پیشینه‌ی پژوهش

تاکنون پژوهشگران، شعر انقلاب و دفاع مقدس را مورد واکاوی موشکافانه و دقیق- آن گونه که شایسته است- قرار نداده‌اند یا اگر قرار داده‌اند چشمگیر نبوده و از نظر علمی آن چنان قابل اعتنا نیست. رویکرد عمده‌ای که در این مقوله ارائه شده، همان ‌مصاحبه‌ها و مقالات غیر آکادمیک چاپ شده در مطبوعات و روزنامه‌هاست که عموماً شتاب‌زده و سلیقه‌ای ارائه شده و برای استفاده در یک پژوهش علمی قابل اعتنا نیست. شاعران انتخاب شده در این پایان‌نامه، به خاطر مردمی بودن مسئله انقلاب و دفاع مقدس، با به کارگیری واژگان خاص و اصطلاحات متناسب با انقلاب و دفاع مقدس، دارای شهرت و شناخت عمومی هستند؛ اما همان‌گونه که اشاره شد نقد عالمانه و آکادمیک برآثار آنها تا کنون ارائه نشده و نیاز امروز جوامع دانشگاهی به بررسی این مقوله بیش از پیش ملموس است.

از جمله آثار، پایان‌نامه‌ها، کتاب‌ها و مقالاتی که با موضوع این پایان‌نامه مرتبط هستند می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

«شعر امروز»، از ساعد باقری و محمدرضا محمدی‌نیکو، که در سال 1372 در انتشارات الهدی به چاپ‌ رسیده است و نگارنده، چاپ چهارم آن را در اختیار دارد. این اثر اگر چه کتاب ارزشمندی است؛ اما کمتر به ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس پرداخته است.
2.«نقد و تحلیل ادبیات انقلاب اسلامی»، نوشته منوچهر اکبری، که در سال 1371 در انتشارات انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است. این کتاب بیشتر به جمع‌آوری اشعار پیرامون حوادث انقلاب از تبعید حضرت امام (ره) تا پیروزی انقلاب، حوادث مربوط به آن و سوگ سروده‌های رحلت حضرت امام(ره) پرداخته و از این منظر کتاب ارزشمندی است.

3.«نگاهی به شعر معاصر ایران، آوازهای نسل سرخ»، از عبدالجبار کاکایی، که در سال 1376در انتشارات عروج به چاپ رسیده و به بررسی شعر انقلاب از سال 1357 تا 1367 پرداخته است و تقسیم‌بندی آن بر اساس سال‌های طی شده است. در این کتاب از شاعران زیادی نام برده شده و به شعر و سبک آنان پرداخته شده است.

«حماسه کلمات»کتابی است به همّت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، منتشر شده؛ دارای شش مقاله، شش خاطره و شش تحلیل آماری درباره شعر جنگ است. در این کتاب به دلیل غلبه نگاه آماری، به بررسی محتوایی و موضوعی توجهی نشده است.
«دستی بر آتش» (بررسی شعر جنگ)، نوشته‌ی غلامرضا کافی، که در سال 1381 از سوی انتشارات نوید شیراز به چاپ رسیده؛ شامل هشت گفتار، پیرامون شعر انقلاب و جنگ است. کافی بیشتر از دیگران به تحلیل موضوع پرداخته و با ارائه‌ی اسناد و ابیات، بررسی‌جامع‌تری انجام داده است. این کار پژوهشی را به عنوان پایان‌نامه‌ی دوره‌ی کارشناسی ارشد خویش نیز ارائه داده که مقبول دانشگاهیان واقع شده است.
«حماسه و جنگ در شعر شاعران ایران»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد سیروس مهرابی است که در آن، مؤلف به گردآوری اشعار دفاع مقدسیِ شاعران ایلام پرداخته است.
1- 4-.روش تحقیق

روش تحقیق در این پایان‌نامه، اسنادی و کتابخانه‌ای است. نویسنده ابتدا پس از مطالعه‌ی آثار و کتاب‌های شاعران منتخب، به بررسی سبک شعری و اصطلاحات مورد استفاده‌ی آنها پرداخته و مطالب مرتبط را در فیش‌های مربوطه، یادداشت کرده است؛ سپس با خوانش مجدد آثار، به بررسی صورت و معنا و پیام نهایی شعر پرداخته و نقاط ضعف و قوت آن و ارتباط آن با شعر شاعران گذشته را مورد تفحص قرار داده است.

 

فصل دوم

نگاهی اجمالی به پیشینه‌ی شعر و نقد ادبی در ادبیات فارسی

 

2- جایگاه شعر و نقد ادبی در ادبیات فارسی

2- 1- شعر

شعر در برابر نثر، یکی از دو قسم کلام است. ارسطو اولین کسی است که بین کلام موزون و خیال‌انگیز با کلامی که تنها وزن داشته باشد تمایز قائل شده و در تعریف، کلام موزون بدون عنصر خیال‌انگیز را از حوزه‌ی شعر خارج دانسته است.

حسن انوری، در فرهنگ خود، شعر را«سخن ادبی که بیان کننده‌ی عواطف و تخیل گوینده است و با عناصری از قبیل وزن، قافیه و تصویر، شناخته می‌شود؛ سخنی زیبا وخوشایند که قابل عمل کردن نیست» می‌داند. (انوری، 1385، ص1409).

بعضی طبق نظر ارسطو، علاوه بر وزن و قافیه، برای شعر خیال‌انگیزی را نیز شرط می‌دانند و کلام موزون و مقفای خالی از خیال‌انگیزی را شعر نمی‌گویند؛ بلکه آن را «نظم» می‌نامند؛ وعده‌ای نیز وزن و قافیه را انکار و شعر را تنها به داشتن عنصر خیال ملزم می‌دانند.

خسرو فرشیدورد، در کتاب«درباره ادبیات و نقد ادبی» می‌گوید:«با توجه به تعریفی که اروپائیان و ایرانیان در گذشته و حال برای شعرکرده‌اند می‌گوئیم: شعر سخنی است دارای موسیقی و تأثیر. بنابراین مهمترین خاصیت شعر تأثیری است که بر آدمیان دارد و موسیقی و زیبایی یکی از عوامل مهم این ثأثیرند و مراد از موسیقی؛ وزن و قافیه و تناسب حروف است. هر چه موسیقی شعر بیشتر باشد شعر عالی‌تر و تأثیرش بیشتر است و هر چه این موسیقی ضعیف‌تر باشد تأثیر شعر کمتر است»(فرشیدورد، 1376، ص31).

 شفیعی کدکنی در کتاب «موسیقی شعر» می‌گوید:«شعر گره‌خوردگی عاطفه و وتخیل است که در زبان آهنگین شکل گرفته است.»(کدکنی، 1368، ص115).

بر این اساس، عناصر مختلف شعر را می‌توان به 5 دسته تقسیم کرد:

عاطفه: عنصری که شعر را از سخن آهنگینِ بی‌معنی و مفاهیم غیر شعری متمایز می‌سازد.
تخیل: عنصری که به کشف روابط میان مفاهیم ذهنی و جهان بیرون می‌پردازد؛ که قدرت ذهن شاعر برای ایجاد این رابطه را نشان می‌دهد.
زبان: عنصری فشرده و تصویری است که بیان عاطفه و تخیل شاعر را نشان می‌دهد و با بهره گرفتن از خاصیت پیوند الفاظ برای آفریدن ترکیبات بدیع و انعطاف‌پذیری نحوی، اجزاء جمله را جابجا می‌کند.
آهنگ و موسیقی: همان وزن و آهنگی است که هنگام خوانش شعر در گوش خواننده و شنونده احساس می‌شود.
2- 1- 1- شعر در اسلام

ازآن‌جایی که شاعران منتخب در این پایان‌نامه، مذهبی و دارای جهان‌بینی دینی می‌باشند، لازم است به نظر دین و شارع مقدس، در مورد شعر و شاعری اشاره کرد.

دین مبین اسلام برای شعر و شاعر اهمیت فراوانی قائل است و شاعران را در موارد گوناگون می‌ستاید و از ایشان با تعبیر «امراء الکلام» یاد می کند.