والدین و فرزندان باید به حدود حقوق و تکالیف خود واقف بوده و بدانند مرز آزادی آنان در این حقوق تاکجاست؟ در بررسی در میان اسناد بین المللی، قلمرو حقوق والدین در تربیت کودک و مسایل دیگر مشخص شده و برای اعمال آن، تکالیف و مسئولیت هایی بر عهده آنان گذاشته شده است و همچنین در شرایط خاص دولت ها می بایست خانواده ها را در انجام تکالیف و در برخورداری از حقوق خود مورد حمایت قرار دهند. به عبارت دیگر هم در حقوق ایران و هم در اسناد بین المللی یک سری حقوق و تکالیفی متقابلا برای کودکان و والدین در نظر گرفته شده که در این پژوهش به بررسی آن خواهیم پرداخت.
این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی است و به صورت روشمند به تحلیل و بررسی کتب و متون مربوط به موضوع تحقیق می پردازد. دراین پژوهش با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و با مراجعه به کتب، مقالات، پایان نامه ها و سایت های اینترنتی و فیش برداری از آنها، مطالب گردآوری شده و سپس با بررسی آنها، مطالب به شیوه توصیفی- تحلیلی ارائه می گردد.
نتایج حاصله را بدین صورت می توان بیان کرد که حقوق و تکالیف متقابل کودک و والدین در قوانین ایران ،به دلیل مبتنی بودن قوانین ایران بر اصول فقهی، با اسناد بین المللی تفاوت هایی دارد و نیز برخی از تکالیف والدین در قانون به طور صریح بیان نشده است و برخی قوانین مصرح فاقد ضمانت اجرا هستند.از این رو نیاز به اصلاح و بازنگری و تدوین قوانین دربعضی موارد و نیز همگامی با قوانین اسناد بین المللی که ایران به آنها پیوسته است، احساس می شود.
واژگان کلیدی
تکالیف متقابل، حقوق، کودک، والدین، حقوق خصوصی ایران، اسناد بین المللی

 
فهرست مطالب
عنوان                                                                                                   صفحه
مقدمه. 1
هدفهای تحقیق. 2
سوالات یا فرضیه های تحقیق ( بیان روابط بین متغیرهای مورد مطالعه ) 3
فرضیه ها 3
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 3
فصل اول: مبانی و مفاهیم. 5
مبحث اول : کودک.. 6
گفتار اول : تعریف کودک از دیدگاه فقه و قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی.. 6
بند اول: تعریف کودک از دیدگاه فقه. 6
بند دوم: تعریف کودک از دیدگاه قانون مجازات اسلامی.. 7
بند سوم: تعریف کودک از دیدگاه قانون مدنی.. 8
گفتار دوم : تعریف کودک در اسناد بین المللی.. 9
مبحث دوم: منابع حقوق کودک.. 11
گفتار اول : اعلامیه جهانی حقوق کودک 1924 ژنو. 11
گفتار دوم : اعلامیه جهانی حقوق کودک 1959 در مجمع عمومی سازمان ملل. 11
بند اول : تاریخچه. 12
بند دوم : اصول اعلامیه. 14
بند سوم : بررسی اعلامیه. 15
گفتار سوم : کنوانسیون حقوق کودک مصوب‌ نوامبر 1989 مجمع عمومی سازمان ملل. 17
بند اول : سیر تدوین و تصویب و مفاد کنوانسیون. 17
بند دوم : حق شرط در کنوانسیون حقوق کودک.. 20

الف
الف : تعریف حق شرط.. 21
ب : بررسی حق شرط در کنوانسیون حقوق کودک.. 22
ج : حق شرط کشورهای اسلامی.. 24
د: حق شرط ایران بر کنوانسیون حقوق کودک.. 24
مبحث سوم : مفهوم حق و حقوق. 26
گفتار اول: تعریف حقوق. 26
گفتار دوم : تعریف حق. 27
بند اول: حق در لغت.. 27
بند دوم: حق در اصطلاح. 29
گفتار سوم: ولایت و قلمرو آن. 31
فصل دوم : حقوق کودک بر والدین.. 35
مبحث اول : حقوق غیر مالی.. 36
گفتار اول: حق حیات.. 36
بند اول: حق حیات در کنوانسیون حقوق کودک.. 37
بند دوم: حق حیات در اسلام. 40
گفتار دوم : حق تعلیم و تربیت.. 43
بند اول: تعلیم وتربیت در حقوق ایران. 43
بند دوم: تعلیم و تربیت در اسناد بین المللی.. 47
1-کنوانسیون های مرتبط با تعلیم وتربیت.. 47
الف) کنوانسیون عدم تبعیض در آموزش و پرورش… 48
ب) میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی.. 48
ج) کنوانسیون حقوق کودک.. 48
د) اعلامیه حقوق بشر اسلامی.. 48
ه)اعلامیه جهانی حقوق بشر. 49
2- حق آموزش کودک.. 49
3- حق دسترسی کودک به اطلاعات.. 50
3-1برخی از ایرادات وارد بر اسناد بین‌المللی در مورد «حق کودک بر دسترسی به اطلاعات» 51
3-2حق کودک به دسترسی اطلاعات از دیدگاه اسلام. 53
گفتار سوم : حق کسب نام و تابعیت.. 54
بند اول : حق بر هویت.. 56
بند دوم: زمینه های شناسایی حق کودك بر هویت در غرب.. 56
1-کنوانسیون حقوق کودك.. 57
2-کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و آزادیهای اساسی.. 59
3-سایر اسناد بین المللی.. 60
الف) میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی.. 60
ب) میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی.. 60
ج) اعلامیه اسلامی حقوق بشر. 60
گفتار چهارم : حق آزادی مذهب.. 61
بند اول: آزادی مذهب در حقوق ایران. 62
بند دوم : آزادی مذهب در مقررات بین المللی.. 63
گفتار پنجم : حق حضانت.. 64
بند اول : مفهوم حضانت.. 65
بند دوم: حق یا تکلیف بودن حضانت.. 72
بند سوم: پایان حضانت.. 73
بند چهارم: بررسی حضانت در کنوانسیون حقوق کودک، کنوانسیون منع تبعیض علیه زنان و قانون فرانسه  77
1-کنوانسیون حقوق کودک.. 77
2-کنوانسیون منع تبعیض علیه زنان. 77
3-حضانت در حقوق فرانسه. 79
مبحث دوم : حقوق مالی.. 81
گفتار اول: نفقه. 83
بند اول: احکام نفقه خویشان. 83
بند دوم: تعریف نفقه در حقوق ایران و اسناد بین المللی و قانون فرانسه. 84
بند سوم: شرایط وجوب نفقه. 86
بند چهارم: مقدار نفقه. 88
بند پنجم: متقابل بودن نفقه اقارب.. 92
بند ششم: الزام به نفقه. 93
1-ضمانت اجرای كیفری.. 93
2-ضمانت اجراى مدنى.. 95
3-قانون حاكم بر ترک نفقه. 96
بند هفتم: بررسی نفقه در اسناد بین المللی.. 97
1-کلیات نفقه ی اقارب در حقوق کامن لا. 98
الف)ضمانت هاى اجرایى نفقه اقارب در کامن لا. 100
ب)تفاوتهاى حقوق ایران و کامن لا در خصوص نفقه اقارب.. 101
2- نفقه در حقوق فرانسه. 104
گفتار دوم: اداره اموال کودک توسط والدین.. 105
بند اول : اداره اموال کودک در حقوق ایران. 105
بند دوم : اداره اموال کودک در حقوق فرانسه. 107
فصل سوم: حقوق والدین در مقابل کودک.. 112
مبحث اول: حقوق غیر مالی.. 115
گفتار اول: حق احسان و نیکی.. 115
گفتار دوم: حق احترام و تکریم. 117
گفتار سوم: حق اطاعت.. 119
مبحث دوم: حقوق مالی.. 121
گفتار اول: اجرت والدین.. 121
گفتار دوم: نفقه والدین.. 122
بند اول : مروری بر قوانین مربوط به نفقه اقارب.. 124
بند دوم : ضمانت اجرای حقوقی نفقه. 124
بند سوم : ضمانت اجرای کیفری نفقه. 125
بند چهارم : مستحق نفقه و واجب النفقه. 127
گفتار سوم: بررسی حقوق والدین در اسناد بین المللی.. 129
نتیجه و پیشنهادها 133
پیشنهادها 141
فهرست منابع. 142
منابع فارسی.. 142
منابع عربی.. 146
منابع خارجی.. 147
منابع اینترنتی.. 148
 
نشانه های اختصاری
اتحادیه بین المللی نجات کودکان………………………………………………………………… .SCIU
اتحادیه جهانی رفاه کودکان………………………………………………………………………. .ICWU
صندوق بین المللی

کودکان………………………………………………………………….. .UNICEF
سازمانهای غیر دولتی و مردم نهاد…………………………………………………………………. .NGO
حق شرط……………………………………………………………………………………….. Reservation
حق برتر……………………………………………………………………………………… Supreme right
ج……………………………………………………………………………………………………… جلد کتاب
چ…………………………………………………………………………………………………… دفعات چاپ
ص- صص…………………………………………………………………………………….. .شماره صفحه
م…………………………………………………………………………………………………….. سال میلادی
ه . ق………………………………………………………………………………………………. هجری قمری
ه . ش……………………………………………………………………………………………. هجری شمسی
ق . م………………………………………………………………………………………………… قانون مدنی
ق. ا……………………………………………………………………………………………….. .قانون اساسی
ق . م . ا…………………………………………………………………………….. .قانون مجازات اسلامی
ق.م.ع………………………………………………………………………………… .قانون مجازات عمومی
ق.ا.ح………………………………………………………………………………………. .قانون امور حسبی
(ص)……………………………………………………………………………… صلی الله علیه و آله وسلم
(ع)…………………………………………………………………………………………………… علیه السلام
(س)……………………………………………………………………………………………… سلام الله علیها
 

مقدمه
خانواده، یك سازمان اجتماعی كوچك است كه روابط اعضای آن، به خصوص روابط والدین با فرزندان، مهم ترین عنصر شكل دهنده این سازمان است.كودكان به واسطه محدودیت‌های طبیعی و اجتماعی خود نیاز به حمایت قانون‌گذار، والدین و جامعه دارند. از این رو باید سعی شود تا به بهترین نحو حقوق آنان را استیفا نمود. در عرصه بین‌الملل، كنوانسیون جهانی حقوق كودك مصوب 1989 میلادی وجود دارد كه ایران نیز آن را (با درج حق شرط كلی) مورد تایید قرار داده است. قانون مدنی و دیگر قوانین كشور نیز در مورد حقوق كودك مواردی را ذكر كرده‌اند.
كودك به اراده خود به دنیا نمی‌آید؛ زن و مردی كه به وجود آورنده وی هستند، پس از تولد طفل دارای سمت پدر و مادر می‌شوند و قانون‌گذار برای آنان یك‌سری حقوق و تكالیفی را مقرر كرده است، كه مهم‌ترین آن تكالیف قانونی، عبارتند از : حضانت، سرپرستی اموال، تربیت، حق نفقه. همان گونه كه ملاحظه می‌گردد با مطالعه قوانین مربوط به وظایف والدین كه قسمت اعظم آن در مواد 1168 تا 1179 قانون مدنی آورده شده است ، به عناوین و وظایف كلی بسنده شده است و برخی از آنها مبهم و غیرشفاف است.
در این قسمت نیز برخی از حقوق، مالی و برخی دیگر، غیرمالی محسوب می‌گردند كه البته ممكن است برخی از حقوق مخلوطی از این دو حق باشد. قانون‌گذار در ماده 1199 قانون مدنی دربارة حق نفقه اولاد به عنوان یكی از حقوق مالی كودكان بحث نموده و تكالیفی را برای والدین و دیگران مقرر نموده است. از طرف دیگر بسیاری از حقوق كودكان در ذیل حقوق غیرمالی جای دارند به عنوان مثال ماده 1168 قانون مدنی در باب «حضانت» طفل كه جنبه غیرمالی آن غلبه دارد و ماده 1178 قانون درباره «تربیت» كه یكی از وظایف والدین محسوب می شود و جزء حقوق غیرمالی به شمار خواهد آمد.