تاریخچه افسردگی………………………………………………………………………………….. 16

افسردگی چیست……………………………………………………………………………………. 17

تفاوت بین اندوه سالم و افسردگی چیست……………………………………………………. 19

تعریف افسردگی …………………………………………………………………………………… 19

افسردگی چه كسانی را تهدید می‌كند…………………………………………………………… 20

-جنس…………………………………………………………………………………………………. 20

-سن…………………………………………………………………………………………………… 20

دیدگاه‌های نظری درباره افسردگی………………………………………………………………. 21

دیدگاه زیست شناختی…………………………………………………………………………….. 21

-سبب شناسی افسردگی…………………………………………………………………………… 22

-توارث……………………………………………………………………………………………….. 22

-آمین‌های بیوژنیك…………………………………………………………………………………. 23

 -نوراپی نفرین……………………………………………………………………………………….. 23-سروتونین……………………………………………………………………………………………. 24

-دوپامین……………………………………………………………………………………………… 24

-فرضیه فلوكستین (پروزاك) وایندول آمین…………………………………………………… 25

پاسخ زیست‌ شناختی در افسردگی……………………………………………………………… 25

-آزمون بازداری دگزامتازون………………………………………………………………………. 25

– فروزش…………………………………………………………………………………………….. 26

– اختلالات خواب………………………………………………………………………………….. 26

-محور تیروئید……………………………………………………………………………………….. 27

-اثر كورتیزول……………………………………………………………………………………….. 28

-سیستم لیمبیك و افسردگی……………………………………………………………………… 28

-ریتم‌های شبانه روزی……………………………………………………………………………… 29

-تصویر گری از مغز……………………………………………………………………………….. 30

دیدگاه روان شناختی……………………………………………………………………………….. 30

الگوهای روانكاری………………………………………………………………………………….. 31

الگوی خشم معطوف به درون……………………………………………………………………. 31

-الگوی فقدان شی………………………………………………………………………………….. 32

دیدگاه رفتاری ………………………………………………………………………………………. 32

دیدگاه انسان‌گرایی………………………………………………………………………………….. 33

دیدگاه شناختی………………………………………………………………………………………. 34

-خطاهای منطق……………………………………………………………………………………… 35

-الگوی درماندگی آموخته شده افسردگی……………………………………………………… 36

ب) درمان افسردگی………………………………………………………………………………. 38

درمان مبتنی بر نظریه‌های زیست شناختی……………………………………………………… 38

-دارو درمانی………………………………………………………………………………………… 38

-الكترو شوك درمانی………………………………………………………………………………. 39

– نور درمانی…………………………………………………………………………………………. 40

درمان مبتنی بر نظریه‌های روان پویایی…………………………………………………………. 41

-روان درمانی روان پویشی……………………………………………………………………….. 42

-روان درمانی حمایتی……………………………………………………………………………… 43

-روان درمانی میان فردی………………………………………………………………………….. 44

-روان درمانی فمینیستی……………………………………………………………………………. 45

درمان مبتنی بر نظریه‌های شناختی و رفتاری………………………………………………….. 45

-رفتار درمانی………………………………………………………………………………………… 46

-رابطه درمانی……………………………………………………………………………………….. 47

– شناخت درمانی…………………………………………………………………………………… 48

درمان مبتنی بر گروه درمانی………………………………………………………………………. 49

-خانواده درمانی…………………………………………………………………………………….. 50

-زوج درمانی………………………………………………………………………………………… 50

-گروه‌های حمایتگر………………………………………………………………………………… 51

درمانهای تكمیلی …………………………………………………………………………………… 51

-داروهای گیاهی……………………………………………………………………………………. 52

-رژیم غذایی و مكمل‌های غذایی……………………………………………………………….. 52

-فنون آرمیدگی………………………………………………………………………………………. 53

-هومیوپاتی…………………………………………………………………………………………… 54

ج) افسردگی زنان………………………………………………………………………………….. 55

اختلالات خلقی مربوط به قاعدگی……………………………………………………………… 56

سندرم قبل از قاعدگی …………………………………………………………………….. 56

-سبب شناسی…………………………………………………………………………………… 56

-بروز تشخیص……………………………………………………………………………………… 57

اختلال ملال پیش از قاعدگی ……………………………………………………………………. 58

درمان اختلال‌های قاعدگی ……………………………………………………………………….. 60

-درمان سندرم قبل از قاعدگی  ………………………………………………………………….. 60

-درمان اختلال ملال پیش از قاعدگی…………………………………………………………… 61

ارزیابی تاثیر درمان‌ها……………………………………………………………………………….. 63

اختلالات خلقی مربوط به زایمان………………………………………………………………… 64

-افسردگی بعد از زایمان………………………………………………………………………….. 65

-سبب شناسی اختلالات خلقی بعد از زایمان………………………………………………… 65

– بروز و تشخیص افسردگی بعد از زایمان…………………………………………………… 68

-علایم افسردگی در طول بارداری………………………………………………………………. 69

-اختلالات خلقی پس از زایمان…………………………………………………………………. 69

درمان اختلالات خلقی پس از زایمان…………………………………………………………… 72

-دارو درمانی در دوران بارداری…………………………………………………………………. 75

-دارو درمانی در دوران شیردهی………………………………………………………………… 77

چگونه خود را یاری دهیم؟……………………………………………………………………….. 78

نقش حمایتی ماما و پرستار روانگر در پیشگیری افسردگی پس از زایمان………………….. 79

اختلالات خلقی مربوط به یائسگی………………………………………………………………. 81

-سبب شناسی ………………………………………………………………………………………. 82

– یائسگی و افسردگی……………………………………………………………………………… 82

-درمان………………………………………………………………………………………………… 83

خلاصه جلسات كلاس‌های آمادگی دوران بارداری…………………………………………. 86

د) مروری بر تحقیقات انجام شده……………………………………………………………… 101

فصل سوم: طرح تحقیق

طرح پژوهش ……………………………………………………………………………………….. 106

جامعه آماری…………………………………………………………………………………………. 108

نمونه آماری…………………………………………………………………………………………… 108

روش نمونه‌گیری……………………………………………………………………………………. 109

ابزار اندازه‌گیری……………………………………………………………………………………… 109

پرسشنامه افسردگی بك……………………………………………………………………………. 110

جدول هنجار گزینی مقیاس افسردگی بك…………………………………………………….. 114

روند اجرای اطلاعات ……………………………………………………………………………… 115

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………………………………………………………….. 117

فصل چهارم: تحلیل آماری

داده‌های توصیفی پژوهش…………………………………………………………………………. 118

تحلیل داده‌های پژوهش……………………………………………………………………………. 123

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

خلاصه پژوهش …………………………………………………………………………………….. 133

بحث و جمع بندی نهایی…………………………………………………………………………. 134

محدودیت‌های تحقیق……………………………………………………………………………… 136

پیشنهادها……………………………………………………………………………………………… 136

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر كلاس های آموزشی دوران بارداری بر افسردگی پس از زایمان زنان ساكن تهران انجام شد. این مطالعه از نوع مطالعات شبه تجربی بود. در این پژوهش میزان افسردگی خانم

 

های مراجعه كننده از طریق پاسخ به تست بك انجام شد و سن آزمودنی های مورد پژوهش حداقل 18 و حداكثر 39 سال بود. نمونه آماری این پژوهش شامل 120 خانم بود كه در گروه 40 نفری مورد مطالعه قرار گرفتند و همچنین این گروه ها خود به دو دسته بارداری اول و بارداری دوم نیز تقسیم شدند، كه در سال 85-84 به درمانگاه قدس، بیمارستان بوعلی و مطب خانم دكتر محمدیاری مراجعه كرده بودند و به صورت غیر تصادفی، در دسترس و داوطلب، انتخاب شدند و پرسشنامه را تكمیل نمودند.

فرضیه اصلی محقق عبارت بود از:

بین میزان شركت در كلاس های آمادگی دوران بارداری و میزان افسردگی پس از زایمان رابطه وجود دارد. نتایج تحلیل آزمون T نشان داد كه كلاس های آمادگی دوران بارداری در كاهش افسردگی پس از زایمان تأثیر داشت.

همچنین فرضیه های فرعی محقق عبارت بودند از:

– بین خانم هایی كه در كلاس آمادگی دوران بارداری شركت می كنند با خانم هایی كه در كلاس آمادگی دوران بارداری شركت نمی كنند از نظر میزان افسردگی تفاوت وجود دارد. نتایج تحلیل آزمون T نشان داد بین خانم هایی كه در كلاس آمادگی دوران بارداری شركت كرده اند و آنهائی كه در چنین كلاس هایی شركت نداشتند از نظر افسردگی تفاوت معناداری وجود داشت.

– بین خانم هایی كه به مطب خصوصی مراجعه كردند با خانم هایی كه به درمانگاه دولتی مراجعه كردند تفاوت وجود دارد. نتایج تحلیل آزمون T نشان داد كه بین این دو وضعیت ذكر شده تفاوت معنا داری وجود نداشت. یعنی عامل اقتصادی – اجتماعی تأثیری در میزان افسردگی پس از زایمان نداشت.

– بین بارداری های اول و دوم از نظر میزان افسردگی تفاوت وجود دارد. در این فرضیه نیز با بهره گرفتن از نتایج تحلیل آزمون T مشخص شد كه بین بارداری اول و دوم از نظر میزان افسردگی تفاوت معنا داری وجود نداشت.

مقدمه:

در طی قرن حاضر یکی از زمینه های مطالعاتی که توجه روز افزون بسیاری از متخصصان رشته‌های مختلف را به خود جلب نموده است ، بررسی نقش جنسیت و تفاوت های مربوط به آن در زمینه های گوناگون علمی است. یکی از مباحث جالب در حرفه روانپزشکی و پزشکی نیز تفاوتهای وابسته به جنس و ابتلا به بیماریها و اختلال های عنوان شده در راهنمای آماری و تشخیص اختلال روانی (DSM IV) می‌باشد. در بخش همه گیرشناسی اختلال ها ، نرخ بروز بیماریها ی مختلف در دو جنس، تفاوت های فراوانی را نشان می دهد. برای مثال، مردها در خطر بیشتری برای ابتلا به بیماریهای قلبی – عروقی ، الکسیم، پسیکوپاتی (جامعه ستیزی) می باشند. در حالی که زنها در طول زندگی شان بیشتر در خطر ابتلا به بیماریهای مربوط به تیروئید، اختلال های خوردن و افسردگی هستند. (نمازی 1379)

اختلال افسردگی یکی از شایع ترین اختلالات روانپزشکی، با شیوع 25% – 15% در طول عمر به شمار می رود (جود، 1994). افسردگی نه تنها در بسیاری از پژوهش ها ، رایج ترین اختلال روانی گزارش شده، بلکه شاید از قدیمی ترین نشانگان روانی باشد که در متون پزشکی بدان پرداخته شده است. ( یانکرز، 1382)

تفاوت های مربوط به جنس در بروز افسردگی می تواند پس از بلوغ شروع شده و ادامه یابد. ابتلا به افسردگی به ویژه افسردگی یک قطبی، افسردگی مربوط به اختلال های عاطفی فصلی در بین زنها بسیار شایع تر از مردها است. در مجموع حوادث مربوط به سیکل باروری تا حد زیادی زمینه ساز مشکلات عاطفی زنان شناخته شده است. برای مثال می توان از افسردگی همراه با داروهای ضد حاملگی ، افسردگی مربوط به قاعدگی، افسردگی پس از زایمان و افسردگی دوران یائسگی را نام برد. (نمازی 1379)

در چند دهه گذشته نشانگان افسردگی پس از زایمان مورد توجه بسیاری از متخصصان علوم پزشکی و روان شناسی قرار گرفته است . افزایش پژوهش در این زمینه دلایل گوناگونی دارد. یک دلیل آن است که اگر چه تولد نوزاد در مقطعی از زمان برای بسیاری از خانواده ها اتفاق می افتد، ولی بسیاری از مادران در این دوره یک تغییر و تحول جسمی و روانی را نشان می دهند. ماه های آبستنی زن، حساس ترین دوره زندگی هر خانواده است، زیرا از یکسو وضعیت جسمی و روانی و عاطفی زن آبستن در شرایط ویژه ای قرار دارد که نیاز به مراقبت در تمام وضعیت های مذکور را دارد و از سوی دیگر موجودیت جسمی – روانی یک انسان دیگر (جنین) در بطن وجود مادر آبستن در حال شکل گیری است. جنین نیاز به مادری دارد که از نظر جسمی و بهداشتی سالم باشد، از نظر روانی – اجتماعی ایمن باشد. در صورت مساعد بودن وضعیت مادر ، ظرفیت های ژنتیک تخمک بارور شده در طی 9 ماه بارداری بالفعل می گردد. پس از دوران بارداری، دوران نوزادی و سال های اولیه کودکی نیز برای رشد و تحول جسمی – روانی سالم، نیاز به مادر واجد سلامت جسمی، روانی و اجتماعی دارد (مهری نژاد، 1381).

این مرحله از زندگی می تواند برای مادر، کودک و کل خانواده آسیب زا باشد. دوران پس از زایمان طبیعتاً یک دوره انتقالی است و بسیاری از رویدادها تغییر می یابند. نقش ها، الگوها و ارتباطات باید تجدید گردند. با این حال انتظار جامعه و فرهنگ این است که مادر شدن امری طبیعی است که اکثر مردم با آن سازگار می شوند (گروئن، 1990 به نقل از خمسه 1381).

اولین بار مارسه (1858) به طور سیستماتیک نشان داد که دوره پس از زایمان، مخصوصاً شش هفته پس از آن یک دوره آسیب پذیری مهم برای ابتلا به اختلال های روانی می باشد و افسردگی می تواند در فرایند دلبستگی و تعهد طبیعی مادر، مراقبت موثر او از طفل و مهارتهای او بعنوان یک مادر مداخله کند و زمان پس از تولد یا زایمان به عنوان دوره افزایش خطر شیوع افسردگی در زنان قلمداد می شود.

اختلالات خلقی پس از زایمان که به فراوانی پیش می آید و معمولاً گذرا است، نزد عموم مردم مساله ای شناخته شده است. اما در برخی موارد این حالتها بصورت بیماری افسردگی و مداوم و پایدار ظهور کرده و درمان جدی و منظمی را نیاز دارد. افسردگی شایعترین حالت روانی پس از زایمان است و باید توجه داشت حالت های اسکیزوافکتیو و اسیکزوفرنی و تیرگی شعور هم پس از زایمان دیده می شوند و در برخی موارد اسیکزوفرنی ابتدا به صورت افسردگی ظاهر شده و پس از چند هفته علائم اصلی آشکار می شود (گیلدر، 1989 به نقل از خمسه، 1381).

بطور کلی اکثر منابع موجود اختلال های روانی پس از زایمان را شامل غم پس از زایمان، افسردگی پس از زایمان و سایکوز پس از زایمان می دانند. این اختلال ها از روز سوم پس از زایمان تا یک سال پس از آن امکان بروزشان وجود دارد. (مهری نژاد، 1381)

غم پس از زایمان: اولین نوع افسردگی بعد از زایمان غم پس از زایمان است که به عنوان خفیف ترین شکل اختلالات خلقی پس از زایمان محسوب می شود و در یک شیوع 85-25 درصدی گزارش شده است. علائم این سندرم به نوعی، از اولین روزهای بعد از زایمان شروع می شود و مدتی بعد نیز از بین می‌رود. (یانکرز، 1382)

افسردگی پس از زایمان: این دومین نوع ناخوشی هیجانی است که مادران جدید نسبت به آن، آسیب پذیر هستند. افسردگی بعد از زایمان معطوف به نوعی از افسردگی است که ممکن است برای ماه ها یا حتی سال‌ها به طول بکشد. (یانكرز،1382)

این افسردگی معمولاً در چند هفته اول بعد از زایمان شروع می شود و ممکن است از چند هفته تا یک سال یا بیشتر ادامه پیدا کند. این شکل از افسردگی بوسیله یکسری علائم مختلف مثل خستگی، گریه، تحریک پذیری، احساس بیچارگی یا ناامیدی، وابستگی بیش از حد، احساس عدم کفایت و…… آشکار شود. ( یانکرز، 1382)

سایکوز پس از زایمان: سومین نوع از افسردگی بعد از زایمان می باشد که بسیار کمیاب است . این نوع معمولاً 2 تا 3 هفته بعد از زایمان شروع می شود. کالمری می گوید: توهم و هذیانات در پسیکوزهای بعد از زایمان اغلب خیلی آشکار هستند و مادر معمولاً در تطابق با خواسته های مراقبتی از نوزاد عاجز است. ( یانکرز، 1382)