چکیده 1

فصل اول: کلیات تحقیق.. 2

1.1 مقدمه. 3

2.1 اهداف پژوهش… 6

3.1 فرضیه‌ها 6

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده 7

٢.١. حضور نیترات در محیط زیست… 8

٢.٢. سبزیجات بعنوان منبع نیترات… 9

٢.٣. نقش نیترات در گیاه 13

٢.٤. عوامل مسئول تجمع نیترات در گیاهان. 14

٢.٤.١. عوامل تغذیه ای.. 14

٢.٤.٢. عوامل زیست محیطی.. 15

٢.٤.٣. عوامل فیزیکی.. 16

٢.٤.٣.١. تغییر پذیری ژنوتیپ… 16

٢.٤.٣.٢. پراکندگی نیترات در گیاه 16

٢.٥. راهکارهای موثر در جهت کاهش تجمع نیترات در اندامهای مصرفی گیاهان. 17

٢.٦. اثر انبارسازی و فرایند کردن مواد غذایی بر محتوای نیتریت… 19

٢.٦.١. انبارسازی.. 19

٢.٦.١.١. درجه حرارت معمولی.. 19

٢.٦.١.٢. درجه حرارت سرد. 20

٢.٦.١.٣. انجماد. 20

٢.٦.٢. فرایند کردن. 20

٢.٦.٢.١. شستشو دادن. 20

٢.٦.٢.٢. پوست کندن. 21

٢.٦.٢.٣. پختن.. 21

٢.٦.٢.٤. دیگر روش‌های فرایند کردن مواد غذایی.. 22

٢.٧. اثرات نیترات بر سلامتی انسان. 23

٢.٧.١. اثرات نامطلوب… 23

٢.٧.٢. مزایای نیترات و نیتریت… 25

٢.٨. اسید آسکوربیک… 26

٢.٩. سبزی‌های مورد استفاده در پژوهش حاضر. 28

1.9.2 سیب زمینی.. 28

٢.٩.٢. هویج.. 30

3.9.2 پیاز. 32

٢.٩.٤. سیر. 32

5.9.2 ترب… 34

٢.١٠. پژوهش‌های پیشین.. 34

فصل سوم: مواد و روش ها 37

٣.١. مواد شیمیایی.. 38

٣.٢. مواد گیاهی مورد استفاده 38

٣.٣. اندازه گیری محتوای نیترات… 38

٣.٣.١. آماده سازیِ پودر مخلوط.. 38

٣.٣.٢. تهیه‌ی محلول‌های استاندارد نیترات پتاسیم. 38

٣.٣.٣. روش کار. 39

٣.٤. اندازه گیری محتوای نیتریت… 39

٣.٤.١. آماده سازی پودر مخلوط.. 39

٣.٤.٢. تهیه محلول‌های استاندارد نیتریت سدیم. 39

٣.٤.٣. روش کار. 40

٣.٥. اندازه گیری آسکوربیک اسید. 40

٣.٥.١. روش کار. 40

٣.٥.٢. تهیه محلول‌های استاندارد اسید آسکوربیک… 41

فصل چهارم: نتایج و بحث… 42

٤.١. میزان اسید آسکوربیک… 43

٤.١.١. هویج.. 43

٤.١.٢. پیاز. 44

٤.١.٣. تربچه. 46

٤.١.٤. سیب زمینی.. 47

٤.١.٥. سیر. 48

٤.١.٦. مقایسه میزان اسید آسکوربیک در سبزی‌های مورد بررسی.. 49

٤.٢. نتایج ارزیابی محتوای نیترات… 51

٤.٢.١. هویج.. 51

٤.٢.٢. پیاز. 52

٤.٢.٣. سیب زمینی.. 53

٤.٢.٤. تربچه. 55

٤.٢.٥. سیر. 56

6.2.4 مقایسه میزان اسید نیترات در سبزی‌های مورد بررسی.. 57

٤.٣. نتایج ارزیابی محتوای نیتریت… 59

٤.٣.١. هویج.. 59

٤.٣.٢. پیاز. 60

٤.٣.٣. تربچه. 61

٤.٣.٤. سیر. 62

٤.٣.٥. سیب زمینی.. 63

6.3.4 مقایسه میزان نیتریت در سبزی‌های مورد بررسی.. 64

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات… 65

٥.١. نتیجه گیری کلی.. 66

٥.٢. پیشنهادات… 67

منابع. 68

چکیده انگلیسی.. 77

فهرست جداول

جدول 1.2 مقدار نیترات مجاز در سبزیهای مختلف… 11

جدول ٢.٢. حد بحرانی سمیت نیترات بر حسب پی پی ام در ماده وزن تر. 12

جدول 3.2 حداکثر طول موج آسکوربیک اسید در pH‌های مختلف… 26

فهرست اشکال

شکل ٢.١. نمایش شماتیک سیکل بیولوژیکی نیتروژن، که نشاندهنده‌ی تغییرات مولکولی مهم می‌باشد  9

شکل ٢.٢. اسید آسکوربیک و محصولات متداولِ حاصل از اکسیداسیون آن. 27

 

شکل 3.2 ترکیب شیمیایی غده‌ی سیب زمینی.. 29

شکل ۴.١. اثر زمان و شرایط نگهداری بر محتوای اسید آسکوربیک هویج.. 43

شکل ۴.٢. اثر زمان و شرایط نگهداری بر محتوای اسید آسکوربیک پیاز. 45

شکل ۴.٣. تاثیر زمان و شرایط نگهداری بر محتوای اسید آسکوربیک تربچه. 46

شکل ٤.٤. اثر زمان و شرایط نگهداری بر محتوای اسید آسکوربیک نمونه‌های سیب زمینی.. 47

شکل ۴.٥. اثر زمان و شرایط نگهداری بر محتوای اسید آسکوربیکِ نمونه‌های سیر. 49

شکل ۴.٦. اثر زمان و شرایط انبارسازی بر محتوای نیترات هویج.. 51

شکل ۴.٧. اثر زمان و شرایط نگهداری بر محتوای نیترات نمونه‌های پیاز. 53

شکل 8.4 اثر زمان و شرایط نگهداری بر محتوای نیترات نمونه‌های سیب زمینی.. 54

شکل 9.4 اثر زمان و شرایط انبارسازی بر محتوای نیترات نمونه‌های تربچه. 55

شکل 10.4 اثر زمان و شرایط انبارسازی بر محتوای نیترات نمونه‌های سیر. 56

شکل 11.4 اثر زمان و شرایط نگهداری بر محتوای نیتریت نمونه‌های هویج.. 59

شکل 12.4 اثر زمان و شرایط نگهداری بر محتوای نیتریت نمونه‌های پیاز. 60

شکل 13.4 اثر زمان و شرایط انبارسازی بر محتوای نیتریت نمونه‌های تربچه. 61

شکل 14.4 اثر زمان و شرایط نگهداری بر محتوای نیتریت نمونه‌های سیر. 62

شکل 15.4 اثر زمان و شرایط انبارسازی بر محتوای نیتریت نمونه‌های سیب زمینی.. 63

چکیده

در این پژوهش، محتوای نیترات، نیتریت و اسید آسکوربیک در پنج نمونه سبزی (پیاز، سیر، سیب زمینی، ترب و هویج) که به دو حالت خام و بخارپز به مدت ٩ روز در یخچال با دمای ٢±٥ نگهداری شدند، مورد ارزیابی قرار گرفت. نمونه‌های سبزی از استان سمنان در اردیبهشت ماه تهیه گردید. آزمون‌ها در سه تکرار و آنالیز داده‌ها با بهره گرفتن از نرم افزار spss انجام شد. در روز صفر، کمترین و بیشترین مقدار اسید آسکوربیک، به ترتیب مربوط به سیر و سیب زمینی بود. در طی انبارسازی، محتوای اسید آسکوربیک در همه‌ی نمونه‌ها کاهش پیدا کرد. جوشاندن نیز باعث کاهش محتوای آسکوربیک اسید در سبزیجات گردید. نیترات و نیتریت در سبزیجات (به جز سیر و سیب زمینی)، بطور معناداری (p<0.05) در نمونه‌های بخارپز کمتر از خام ارزیابی شد. مقایسه میانگین داده‌ها نشان داد که بیشترین مقدار نیترات مربوط به نمونه تربچه (ppm ٧٢) و کمترین میزان نیترات مربوط به نمونه سیر (ppm ٦/٠) بود. همچنین بیشترین مقدار نیتریت مربوط به نمونه تربچه (ppm ٤١/٠) و پیاز (ppm ٤٠/٠) و کمترین میزان نیتریت مربوط به سیب زمینی (ppm ١٢/٠) بود.

1.1 مقدمه

همگام با افزایش جمعیت، میزان تقاضای مواد غذایی نیز افزایش یافته و همین امر سبب استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی و آلی جهت افزایش تولید محصول شده است (اردکانی و همکاران، ٢٠٠٥). سبزیجات سرشار از ویتامین، مواد معدنی و ترکیبات آنتی اکسیدان بوده که خواص ضد سرطانی آن به اثبات رسیده و سبب کاهش بیماریهای قلبی و عروقی می‌گردد؛ لذا اطمینان از سلامتی این ماده غذایی ارزشمند در جهت حفظ سلامت عمومی جامعه از اهمیت بسیاری برخوردار می‌باشد (الکساندر، ٢٠٠٨[1]؛ اردکانی و همکاران، ٢٠٠٥). مصرف بیش از حد کودهای نیتروژنه، موجبات جذب فراوان نیترات توسط گیاه را فراهم نموده و در این بین، سبزیجات مهم ترین منبع مواجهه محسوب شده که در جذب بیش از ٨٠ درصد نیترات دریافتی سهیم می‌باشد (توروپ کریسنسن[2]، ٢٠٠١).

نیترات تجمع یافته در سبزیجات طی یک سری واکنشهای شیمیایی در دستگاه گوارش انسان به نیتریت و نیتروز اسید تبدیل شده و در ترکیب با آمینهای نوع اول و دوم، موجبات تشکیل نیتروزآمین که مسبب ایجاد انواع سرطانها (معده، روده، مثانه، دهان)، ناقص الخلقه زایی، بیماری مت هموگلوبینما[3] در کودکان می‌باشد را فراهم می‌آورد (هورد و همکاران[4]، ٢٠٠٩؛ وارزینیاک و سزپانسکا[5]، ٢٠٠٨؛ توروپ کریسنسن، ٢٠٠١).

در انسان نیترات به سرعت از معده و ابتدای روده کوچک جذب شده و حداقل ٢٥ درصد آن به بزاق منتقل می‌شود. طوری که غلظت آن در بزاق ١٠ برابر پلاسما است. در